"Czytamy naturę": 1) 0:44 globalna mapa Charona - przyglądamy się z bliska temu, jak wygląda kulka lodowa o średnicy 1200 km fruwająca parę miliardów kilometrów stąd; 2) 6:58 nowa rewolucyjna metoda rehabilitacji po uszkodzeniu rdzenia kręgowego; 3) 13:20 dwa nowe gatunki ameb: parę słów o tym, co pełza wszędzie, gdzie tylko spojrzymy.
W tym tygodniu: 1) 1:04 Neonikotynoidy i trzmiele - trzmiele, podtrute bardzo niską dawną imidakloprydu (środka owadobójczego należącego do neonikotynoidów) zachowują się w nieco inny sposób niż zwykle: m.in. mniej pracują, szybciej się poruszają, gorzej dbają o larwy i trzymają się na peryferiach kolonii; 2) 8:28 Kolonizacja Ameryk - przeprowadzono badania genetyczne, porównując ze sobą genom 15 szczątków ludzkich (sprzed 500-13000 lat, znalezione w różnych lokalizacjach w obu Amerykach) oraz prawie 400 żyjących ludzi należących do różnych grup etnicznych, od Grenlandii po Patagonię; dzięki temu udało się precyzyjniej niż wcześniej wyznaczyć czas i tempo zaludniania kontynentu; 3) 13:02 Rytmy El Niño - matematycy wzięli się za zaburzenie klimatyczne El Niño (czy precyzyjniej: "ENSO"), poszukując porządku w tym nieregularnym zjawisku; okazuje się, że w chaotycznym następstwie ociepleń (El Niño) i ochłodzeń (La Niña) można doszukać się interesujących związków pomiędzy cyklami, rocznymi
W tym tygodniu: 1) 00:35 Mózgi w probówce. Organoidy to wyhodowane in vitro struktury komórkowe, będące prostymi wersjami ludzkich organów. Istnieją organoidy nerkowe, sercowe, ale też mózgowe, zbudowane z komórek układu nerwowego. W tym tygodniu ogłoszono uzyskanie, po raz pierwszy, realistycznej aktywności elektrycznej takich właśnie "móżdżków w probówce". 2) 12:29 Nowe planety. Od paru miesięcy wokół Ziemi krąży nowy satelita NASA/MIT o nazwie TESS, którego zadaniem przez najbliższe lata będzie wyszukiwanie planet "pozasłonecznych", czyli egzoplanet. TESS jest więc następcą Keplera, który wykrył dla nas ładnych parę tysięcy takich planet. Parę dni temu astronomowie opisali "pierwszą planetę TESS" - gorącą kulkę, nieco większą od Ziemi, krążącą wokół gwiazdy pi Mensae, widocznej gołym okiem z południowej półkuli ziemskiej. 3) 17:21 Lód i srebro. Na podstawie zawartości ołowiu w rdzeniach lodowych wydobytych z alpejskiego lodowca udało się wyznaczyć okresy szczególnie intensywne
1) Samolot jonowy 00:55 Po 50 latach, od kiedy przewidziano taką możliwość teoretycznie, po raz pierwszy udało się skonstruować samolot z napędem jonowym (formalnie: jonoaerodynamicznym). Jest to zupełnie nowy typ silnika, niespalinowego i bez ruchomych części, w którym dwie elektrody wywołują "wiatr" napędzający pojazd. Tego typu samolot jest niemal doskonale bezszelestny, no i ekologiczny. Otwarte jest pytanie, jak daleko można pchnąć tę technologię. 2) Lepkie bakterie 09:42 Udało się odkryć mechanizm, za pomocą którego bakterie z grupy meningokoków (wywołujące bardzo niebezpieczne zapalenie opon mózgowych) przyczepiają się do komórek ciała ludzkiego. Okazuje się, że wysuwane przez bakterie pręciki, zwane pilusami, zostają "przywitane" przez komórki nabłkonkowe własnymi "mackami" (czyli w zasadzie nibynóżkami, podobnymi do tych wysuwanych przez ameby) - powstaje ostatecznie plątanina komórek bakteryjnych i wypustek komórek ludzkich. Teraz można się brać za "ogłupianie" komórek ludzk
1) Pierwsze dzieci GMO 00:58 Chiński genetyk He Jiankui ogłosił, że pod jego nadzorem urodziły się bliźniaczki, o pseudonimach Lulu i Nana, których genom został zmodyfikowany metodą CRISPR/Cas. Dotychczas testowano tę metodę wyłącznie na zwierzętach i na izolowanych komórkach człowieka. To ważne, niepokojące wydarzenie, z perspektywy biologicznej i bioetycznej. 2) Ile gwiazd? 11:22 Astronomowie opracowali nową metodę ustalania, kiedy powstawało więcej, a kiedy mniej gwiazd. To bardzo ważne dla opisu historii Wszechświata - kiedy było jaśniej, kiedy ciemniej; czy większość gwiazd już zdążyła powstać? 3) Zmysły i język 18:34 Czy łatwiej jest opisywać kształty, kolory, zapachy, tekstury czy smaki? W tym badaniu zostało to sprawdzone dla 20 różnych grup etnicznych ze wszystkich zakątków świata. Lingwistyka spotyka filozofię.
1) Astronomia w internecie 00:51 Artykuł dotyczy wyszukiwania dysków protoplanetarnych na podstawie zdjęć astronomicznych - najciekawsza jest jednak lista autorów. Dziesięcioro z nich to ochotnicy - amatorzy, którzy stali się naukowcami, biorąc udział w otwartym projekcie online z gatunku "citizen science" o nazwie Disk Detective. Z internetu do najlepszych czasopism naukowych świata! 2) CRISPR z magnesami 08:22 Tydzień temu opowiadałem o tym, co można zrobić przy użyciu najnowszych metod edycji genomu. Dzisiaj kolejny krok w ich rozwoju - zlokalizowane aktywowanie metody CRISPR/Cas9 przy pomocy nanomagnesów: a więc edycja genomu ograniczona np. tylko do wybranego organu. Wszystkie najnowsze technologie w jednym miejscu: absolutna nowinka medyczna. 3) Kulturalne muchy 17:01 Dzięki wytężonej pracy, nieludzkiej cierpliwości i dość perwersyjnej wyobraźni naukowców udało się zaobserwować zjawisko kultury u much! Okazuje się, że samice muszki owocówki wolą kopulować z takimi samcami, jacy
1) Gigantyczny pra-ssak 01:08 Polscy paleontolodzy Tomasz Sulej i Grzegorz Niedźwiedzki odkryli nowy gatunek cynodonta. Nazwali go Lisowicia bojani. Wyjaśniam, dlaczego to nie dinozaur, czym właściwie są dinozaury, dlaczego 9 ton to naprawdę bardzo dużo jak na cynodonta oraz jak chodziła Lisowicia. 2) Neon w płaszczu 13:12 Zaczyna się niewinnie, by nie powiedzieć - bądźmy szczerzy - nudno: od badań izotopów neonu w skałach dna oceanicznego. Wszystko jednak po to, aby ustalić, w jakim stopniu młodziutka, dopiero co powstająca Ziemia, nasyciła się gazami pierwotnej mgławicy słonecznej. To zaś po to, abyśmy lepiej rozumieli, w jakim tempie powstają planety skaliste w Kosmosie. 3) Płyń z tłumem 21:00 Człowieka można opisywać przy pomocy narzędzi psychologii, socjologii i ekonomii, ale również... hydrodynamiki. Opisuję badanie "płynu ludzkiego" - jak żwawo się przemieszcza, w jakim tempie, jaką ma "lepkość" i tak dalej. Stawką jest lepsze zarządzanie ewakuacją stadionów, ale też realistyc
1) Automatyczna synteza chemiczna 01:03 Jak wyprodukować jakiś związek chemiczny? Dziś jest to albo robione ręcznie - co wymaga sporych umiejętności, precyzji i doświadczenia - albo automatycznie, w skali przemysłowej - co wymaga wyprodukowania i przetestowania złożonej, kosztownej aparatury. A czy nie dałoby się znaleźć drogi pośredniej? Artykuł, który opisuję, przedstawia zarazem niedrogą, plastyczną konfigurację sprzętową, oraz zunifikowany język programowania, pozwalający na jednoznaczny zapis przebiegu syntezy chemicznej - jest to więc odpowiednik drukarki 3d dla świata syntezy chemicznej. 2) Krystalizacja białych karłów 10:33 Białe karły to na pozór tylko stygnące kulki supergęstej materii. Ale stygnięcie to dla Natury tylko jedna z wielu okazji, by popisać się swoją artystyczną duszą. Jednym z procesów zachodzących w trakcie ochładzania się białych karłów jest stopniowa krystalizacja jej gorącego płynu tlenowo-węglowego. W świecie przyrody nic nie jest proste... 3) Papużki wol
W najnowszym numerze "Nature" opisano... Naukowcy opublikowali w "Science"... Na pewno słyszeliście to nie raz. Ale jak właściwie wygląda takie czasopismo? W pierwszym odcinku "Czytamy naturę po godzinach" przyjrzymy się anatomii czasopisma naukowego: co jest w środku, jakie są w nim reklamy i czy na pewno wszystko, co w środku, to solidna nauka?
1) Robotyczne skamieliny 01:20 Pytanie brzmi: jak właściwie chodził żyjący 280 mln lat temu czworonóg z gatunku Orobates pabsti? Odpowiedź wymagała prześwietlania spacerujących kajmanów, modelowania prastarych odcisków stóp, tworzenia symulacji komputerowych oraz skonstruowania rzeczywistego robota spacerującego jak Orobates. Ale wygląda na to, że się udało... Piękny artykuł - paleontologia, robotyka i biomechanika w jednym. 2) Kratery nocą 12:46 Nie jest łatwo ustalić, kiedy właściwie powstał dany krater. Tym razem, dzięki danym z Lunar Reconnaissance Orbiter, satelity orbitującego wokół Księżyca, udało się to ustalić z niezłą dokładnością dla ponad setki kraterów księżycowych. Okazuje się, że ok. 290 mln lat temu tempo kraterowania w Układzie Słonecznym nagle wzrosło. 3) Oszukać pęcherz 17:17 "Medycyna czyni cuda" - naprawdę. Ot, taki na przykład artykulik. Po pierwsze: owinięty wokół pęcherza moczowego czujnik, który sprawdza stopień jego napełnienia; po drugie: aktywowany światł
Artykuł naukowy to atom nauki. A jak właściwie wygląda? Co to jest abstrakt? Gdzie można znaleźć dołączone do artykułu filmy? Jak się dowiedzieć, który spośród autorów wymyślił całe badanie i który się narobił, a który tylko dokarmiał szczury laboratoryjne? Dlaczego ostatni autor bywa najważniejszy? O tym i paru innych rzeczach pomówimy w kolejnym wydaniu "Czytamy naturę po godzinach". Interesuje Was coś innego? Dajcie znać w komentarzach, ot co.
1) Supermasywne czarne dziury 00:38 W centralnych rejonach galaktyk znajdują się czarne dziury specjalnego typu - miliony, a czasem wręcz miliardy razy masywniejsze od zwykłych, "gwiazdowych" czarnych dziur. Nie do końca wiadomo, jak powstały - musiało to jednak być bardzo szybko i sprawnie. Dzisiaj omawiamy symulację komputerową próbującą odpowiedzieć na to pytanie. 2) Peryskop w smartfonie 07:45 Seriale przyzwyczaiły nas do absurdalnych czasem technik analizy obrazu. Zdarza się jednak, że niektóre z nich stają się rzeczywistością: jak na przykład rekonstrukcja w wysokiej rozdzielczności obrazu - i to częściowo przesłoniętego - na podstawie jego poświaty na zwykłej, matowej ścianie. 3) Fake newsy 14:15 Fake newsy to jedno z wielkich zjawisk świata współczesnego. Wokół tego tematu narosło jednak wiele mitów. Na szczęście istnieją solidne badania fake newsów, przeprowadzane na dużych, reprezentatywnych próbach. Wnioski? Ot, na przykład związki między poglądami politycznymi a udziałem
1) Roboty samouczące 1:00 Programowanie robotów chodzących na nogach to skomplikowana procedura. Urządzenia takie są stosowane zwykle wtedy, gdy teren nie pozwala na jazdę na kołach - w praktyce oznacza to, że urządzenie musi szybko i sprawnie reagować na nierówności czy dziury. Nie da się zaprogramować wszystkich przypadków geometrycznych - może więc trzeba nauczyć robota, aby uczył się sam na bieżąco? 2) Erupcja Kilauea 10:39 Nauka to nie tylko wielkie teorie. Czasem to po prostu rzetelny opis jakiegoś zjawiska przyrodniczego: w tym przypadku opisuję artykuł, w którym zebrano potężną ilość informacji o erupcji wulkanu Kilauea, która miała miejsce w połowie 2018 roku. Po prostu świetny, szczegółowy opis spektakularnego zjawiska przyrodniczego. 3) Prehistoryczni oszczepnicy 17:21 Wykopać oszczep sprzed 400 tysięcy lat jest względnie łatwo. Jak jednak wywnioskować, jak się nim posługiwano? Dobrym krokiem naprzód będzie wynajęcie lekkoatletów, aby trochę się pobawili wierną kopią prehi
1) Drukowanie światłem 01:01 Większość drukared 3D funkcjonuje w oparciu o "additive manufacturing" - stopniowe dodawanie warstw do modelowanego obiektu. Dziś opisuję zupełnie nową technikę: miejscowe utrwalanie płynnej żywicy światłem, co pozwala na szybkie utworzenie obiektu trójwymiarowego, od razu w całości. 2) Deszcz na Tytanie 08:29 Od paru lat na północnej półkuli Tytana powinno już panować lato - modele przewidują zaś, że tej porze roku towarzyszą deszcze płynnego metanu. Nic takiego jednak nie zaobserwowano. Z pomocą w rozwiązaniu zagadki może przyjść "efekt mokrego chodnika" - odbicie światła od zwilżonych od deszczu kamyczków na powierzchni Tytana. 3) Mrówki i obsługa autostrad 17:03 Wiadomo od lat, że niektóre gatunki mrówek wytyczają w lesie ścieżki - czasem długość wielu setek metrów - a następnie aktywnie dbają o ich jakość, usuwając przeszkody i wyrównując niejednorodności terenu (!). Jak jednak to robią? Czy istnieje osobna kasta mrówek-czyścicieli autostrad, czy też
1) AI i Big Data w klimatologii 01:15 Dysponujemy dziś już nie tyle gigabajtami czy terabajtami, a petabajtami danych klimatycznych. Nasz glob okrąża ponad 600 satelitów monitorujących na żywo niemal każdy wyobrażalny parametr fizyczny i biologiczny. Co zrobić z tym nawałem danych? I jak wykorzystać współczesne techniki "głębokiego" uczenia maszynowego tak, abyśmy wraz z suchym wynikiem zaoferowanym nam przez sieć neuronową uzyskali też nieco wiedzy, zrozumienia i wglądu w funkcjonowanie świata przyrody? 2) Pamięć ulotna 11:04 Typowy pojedynczy neuron myszki pozostaje aktywny przez 20-30 milisekund. Jak to się więc dzieje, że zwierzęta te potrafią przechowywać pewne fakty w pamięci krótkoterminowej, aby po kilku sekundach prawidłowo wybrać - przykładowo - jedno z dwóch poidełek? Omawiane przeze mnie dzisiaj badanie kory ruchowej myszek mówi nam oczywiście również coś o nas samych. 3) Mała i duża nauka 19:18 Zespoły badawcze robią się coraz większe i ze świecą szukać w "Nature" czy "S
W "Czytamy naturę" zawsze staram się znaleźć dla Was tylko te najlepsze artykuły z tych najlepszych czasopism - te, które zmieniają świat. W ekosystemie nauki zdarza się jednak znaleźć artykuły, które nie spełniają elementarnych kryteriów naukowości. Dzisiaj omawiam dla Was taki właśnie artykuł, w dodatku swojski, bo opublikowany przez polskiego profesora w polskim czasopiśmie naukowym. Jego autor twierdzi, że świat nauki myli się w sprawie przyczyn globalnego ocieplenia, ale argumentacja, którą się posługuje, jest wiele metrów poniżej minimalnego poziomu, jakiego powinniśmy się spodziewać po tekście naukowym. To dobra okazja, aby przyjrzeć się, jak wygląda kiepski artykuł naukowy.
1) Wulkany czy asteroida? 01:13 Istnieją dwie główne konkurencyjne teorie dotyczące tego, co 66 mln lat temu spowodowało wymarcie ok. 75% gatunków, w tym dinozaurów, plezjozaurów i amonitów. Jedna to asteroida, która właśnie wtedy wybiła krater Chicxulub w Meksyku. Druga to również zachodząca mniej więcej wtedy erupcja potężnej ilości magmy na terenie dzisiejszych Indii. W "Science" opublikowane zostały dwa artykuły, jeden obok drugiego, które wydają się mówić coś przeciwnego na temat tego, kiedy właściwie doszło do najbardziej intensywnej fazy tej erupcji. 2) Wieści z jądra 12:47 Nie jest łatwo zajrzeć do wnętrza jądra atomowego. Prawdę mówiąc, tak naprawdę nie da się do niego "zajrzeć" w zwykłym sensie. Wszelkie strzępy informacji o tym, jak zachowują się protony i neutrony w jądrze, są więc na wagę złota. Dzisiaj o dość dziwnym zjawisku, tzw. "efekcie EMC", które oferuje nam właśnie tego typu rzadki wgląd. 3) Telepowiązania pogodowe 21:02 Jest właściwie oczywiste, że pogoda TU jes
1) Nowy sposób na kolor 00:59 Istnieje tak naprawdę tylko parę sposobów, na jakie w świecie pojawia się kolor. Jakieś ciało fizyczne może po prostu emitować tylko niektóre długości fali światła widzialnego; może też pochłaniać część światła białego. Jest też jednak osobnego rodzaju sztuczka: barwienie strukturalne. Mowa o przypadkach, gdy bezbarwny obiekt staje się barwy ze względu na swoje oddziaływanie ze światłem w skali mikroskopowej. To właśnie nadaje barwę skrzydłom motyli i pawim piórom. Właśnie odkryto zupełnie nowy sposób, na jaki może się to dziać. 2) Jak wzmocnić stopy? 13:35 Mowa oczywiście o stopach aluminium. Jedną z możliwości jest wygrzewanie, z dobrymi skutkami stosowane od wieków. Okazuje się, że pożądany efekt w skali atomowej - chodzi o odpowiedni rozkład przestrzenny domieszek - można uzyskać poprzez rytmiczne ściskanie i rozkurczanie. Szybciej i taniej. 3) Myszy śpiewają 19:24 Myszośpiewak to śpiewający gryzoń z rodziny chomikowatych. Do repertuaru samców należą
1) Podczerwień gołym okiem 01:07 Oko myszy, podobnie zresztą jak ludzkie, nie reaguje na promieniowanie o długości fali powyżej ok. 700 nm. A co, gdyby pokryć czopki i pręciki warstewką nanoanten, które przetwarzają fotony podczerwone na widzialne? Proste - uzyskujemy mysz, która widzi w podczerwieni. 2) Wodorowa atmosfera Ziemi 12:04 Najbardziej zewnętrzna warstwa atmosfery ziemskiej - egzosfera - sięga od ok. 500 kilometrów aż do... no właśnie, dokąd właściwie? Dzięki pieczołowitej, benedyktyńskiej analizie wszystkich zdjęć naszej planety w ultrafiolecie, wykonywanych z odpowiednio dużej odległości, udało się ustalić, że aż do Księżyca. Albo jeszcze dalej. 3) Kannabinoidy z drożdży 17:39 Kannabinoidy mają wiele zastosowań medycznych i są obecnie legalnie stosowane w 50 krajach świata. Ich pozyskiwanie z materiału roślinnego jest jednak kłopotliwe, a synteza chemiczna w warunkach laboratoryjnych sporo kosztuje. Dzięki cudom biotechnologii udało się jednak skłonić swojskie drożdż
1) Nowa dieta, nowe głoski 01:38 Co właściwie sprawia, że różne grupy etniczne mówią przy użyciu różnych dźwięków (fonemów)? Autorzy dzisiejszego artykułu twierdzą, że przy przejściu od trybu życia łowiecko-zbierackiego do osiadłego, wraz ze zmianą diety na bardziej miękką, nieznacznie przemieściła się dolna szczęka, co ułatwiło wydawanie jednych głosek (np. "w" i "f"), kosztem innych (np. "p" i "b"). Taka teoria! 2) Ile do Magellana? 11:06 Mierzenie odległości w Kosmosie nie jest proste. Wielki Obłok Magellana to najbliższa Drodze Mlecznej przyzwoitej wielkości galaktyka, stanowi więc ważny szczebel w kosmicznej "drabinie odległości". Okazuje się, że dystans do niej można ocenić ze sporą dokładnością na podstawie sprytnej metody opierającej się na starannej obserwacji czerwonych olbrzymów. 3) Jak zrobić wodospad? 18:45 Wystarczy, jak się okazuje, spory kawałek poliuretanu udający skały, nieco wody z zawieszonymi w niej osadami, i parę godzin. Voila, wodospad!
1) Nowe życie kambryjskie 01:36 Ok. 520-540 milionów lat temu na Ziemi pojawiły się nagle ("nagle" w skali geologicznej...) liczne nowe typy zwierząt: była to pierwsza wielka fala różnicowania się królestwa zwierząt. Niestety, nie jest łatwo znaleźć ślady po stworzeniach, które żyły ponad pół miliarda lat temu, zwłaszcza tych składających się wyłącznie z tkanek miękkich, jak meduzy. Na całym świecie istnieje tak naprawdę tylko kilka miejsc, w których zachowały się ich szczątki w dobrym stanie i przyzwoitej ilości, z czego dwa miejsca to duże, ważne lokalizacje, będące "standardem" w paleontologii. Teraz w Chinach znaleziono trzecią dużą lokalizację tego typu - szykuje się więc wspaniały wgląd w życie sprzed 0,5 miliarda lat. 2) Poświata niebieska 11:46 Nocne niebo nigdy nie jest tak naprawdę do końca czarne, nawet na najbardziej odludnych zakątkach naszej planety. Obok światła naszej Galaktyki jest też poświata od pyłu międzyplanetarnego - światło zodiakalne - oraz delikatna, ciemno
1) Szympansy pod wpływem ludzi 00:59 Negatywny wpływ człowieka na biosferę nie zawsze daje się wyrazić w postaci liczby gatunków, które wyginęły, albo osobników, które pozostały. Zwierzęta w pobliżu ludzi zachowują się inaczej niż wtedy, gdy nie mają kontaktu z człowiekiem. Żyjące dziko szympansy, mówiąc konkretniej, wykazują tym mniej spośród 31 opisywanych przez naukowców zachowań, im większy jest wpływ człowieka na ich otoczenie. 2) Twoja arytmia 08:14 Istnieją dziś możliwości techniczne, by odtworzyć w komputerze aktywację pęczków nerwów w Twoim sercu, skurcze mięśni czy przepływ krwi przez komory i przedsionki. Co jednak z tego, skoro wymaga to wielogodzinnej pracy superkomputerów. A co, gdyby sprytnie wykorzystać znajdujące się w naszych komputerach i smartfonach procesory graficzne? 3) Poznaj wroga 13:42 Wyobraź sobie, że przez 5 minut słuchasz wypowiedzi któregoś polityka, z którym głęboko się nie zgadzasz. Prawdopodobnie wyobrażasz sobie poczucie niezadowolenia, niezgody,
1) Bakterie gadają z mózgiem 01:06 Bakterie żyjące w naszym układzie pokarmowym wpływają nie tylko na funkcjonowanie jego samego, ale również na nasz układ odpornościowy czy nerwowy. Okazuje się, że istnieje bezpośrednie powiązanie, prowadzące przez nerw błędny, pomiędzy florą bakteryjną a śródmózgowiem. Skutki tego powiązania mogą pojawiać się choćby w kontekście zaburzeń spektrum autystycznego (ASD) - przynajmniej o tyle, o ile można mówić o ASD u myszy... 2) Atomowe wibracje 09:49 Wizualizacja wibracji pojedynczych cząsteczek w skali subatomowej - miodzio. 3) Szorstko w kosmosie 17:08 Misja OSIRIS-Rex dotarła do asteroidy Bennu, której powierzchnia okazała się znacznie bardziej szorstka i nieprzystępna niż to wyglądało z Ziemi. Może być problem z pobraniem próbek z jej powierzchni - a taki jest właśnie cel misji.
1) Czarna dziura uwidoczniona 01:25 Dzięki skonstruowaniu oplatającej cały glob sieci radioteleskopów udało się dokonać rzeczy niezwykłej: odtworzyć wygląd supermasywnej czarnej dziury, rezydującej w centrum galaktyki eliptycznej M87. Po raz pierwszy w historii możemy więc oglądać najważniejsze elementy strukturalne czarnej dziury. 2) Homo luzonensis 12:52 Na podstawie garści kości znalezionych na filipińskiej wyspie Luzon opisano nowy gatunek z rodzaju Homo - możemy więc przywitać się z naszymi nie tak odległymi kuzynami, którzy ponad pół miliona lat temu trafili na wyspy Archipelagu Malajskiego. 3) Bogowie a rozwój społeczeństw 19:27 Wiemy, że pojawienie się wiary w "moralizującego boga" - czyli takiego, który wymaga od ludzi postępowania zgodnie z ustalonym kodeksem moralnym - mniej więcej zbiegło się w czasie z intensywnym rozwojem cywilizacyjnym. Co było jednak pierwsze?
1) Mózg żywy po śmierci 00:48 Organy ludzkie po śmierci bardzo szybko się degenerują. Mózg jest w dodatku szczególnie wrażliwy na brak tlenu. Co jednak, gdyby wpiąć mózg (świński) do pompy, przetaczającej przez nią stale natleniany płyn? Okazuje się, że nawet 12 godzin po śmierci można w nim uzyskać aktywność elektryczną i zachować niektóre kluczowe struktury anatomiczne. 2) Igiełki piorunów 11:29 Pioruny trwają bardzo krótko - i nie wiadomo, gdzie się właściwie pojawią. Tym większy szacunek należy się naukowcom, którzy potrafią nam pokazać pojedynczy piorun z bliska, w skali metrów i mikrosekund. 3) Ofiary ze świnek morskich 18:07 Inkowie poświęcali ludzi, ale również zwierzęta i rośliny. Na tej liście znajdują się między innymi świnki morskie (no dobrze, "kawie"), które w dodatku przed poświęceniu specjalnie przygotowywano, ubierano...
1) Synteza mowy prosto z mózgu 00:53 Czy da się stworzyć syntezator mowy, który działa wyłącznie w oparciu o analizę aktywności kory ruchowej całkowicie sparaliżowanego człowieka? Noo... prawie tak. 2) Ku ciemnej materii 09:02 Czy da się wykryć bardzo rzadkie odmiany reakcji jądrowych, które mogą świadczyć o istnieniu cząstek ciemnej materii? Noo... prawie tak. 3) Wielka Piątka? 18:11 Czy całą osobowość da się sprowadzić do pięciu czynników, a te z kolei można powiązać z sukcesem życiowym, chorobami serca, alkoholizmem? Noo... prawie tak.
1) Roboty w tętnicach Nie jest łatwo przedostać się z tętnicy udowej do serca, aby wykonać na nim operację. A co, gdyby za chirurga zrobił to autonomicznie robot, samodzielnie pełzający wzdłuż ścianek naczyń krwionośnych? 2) Masywne szkła metaliczne Jest taka sprytna sztuczka, żeby za jednym zamachem przetestować kilkaset różnych przepisów na szkło, dzięki czemu można szybko wybrać najlepsze proporcje składników. Ha! 3) Zanim powstało Słońce Staranne zbadanie, z jakich pierwiastków i izotopów składa się nasz Układ Słoneczny, pozwala na odtworzenie historii Galaktyki jeszcze sprzed pojawienia się Słońca.
1) Raport o stanie świata 01:07 Grupa robocza o nazwie IPBES, działająca pod ONZ, opublikowała właśnie raport na temat stanu środowiska przyrodniczego świata, zwłaszcza ze względu na korzyści, jakie czerpią z natury ludzie - warto zerknąć. 2) Porządna segregacja 15:04 W trakcie podziału komórki nie zawsze udaje się idealnie rozdzielić chromosomy. Czasem prowadzi to do chorób genetycznych, czasem do zupełnie niewidocznego "mozaicyzmu", gdy jedna osoba nosi w sobie komórki z różnymi zestawami chromosomów. Skąd jednak w ogóle biorą się tego typu błędy? 3) Czujne oko Aborygena 22:47 Zapraszanie rdzennych mieszkańców danego obszaru do badań naukowych to w ostatnich latach standardowa uprzejmość ze strony naukowców. Czy jednak wynikają z tego jakieś mierzalne korzyści? Czasem tak.
1) Na wsi tłuściej Ludzkość systematycznie grubieje, co mierzy się wzrostem wskaźnika masy ciała (BMI). Zwykle zakłada się, że winna jest urbanizacja, ponieważ tradycyjnie wiąże się nadwagę z miejskim stylem życia. Okazuje się, że jest odwrotnie, a mieszkańcy wsi tyją szybciej niż mieszkańcy miast. 2) Nanoroboty kontra bakterie Tym razem nasze ulubione nanoroboty biorą się za filmy bakteryjne, zdrapując je w sposób skoordynowany, między innymi z wnętrza ludzkich zębów. 3) Ciężkie życie doktoranta Nie od dziś wiadomo, że doktoranci narzekają na samopoczucie - tym razem mamy jednak solidne dane statystyczne na temat stanu ich zdrowia psychicznego. Dane te nie napawają optymizmem.
1) Mars i Fobos 01:19 Co można powiedzieć na podstawie obserwacji ruchu Fobosa? Ano na przykład to, w jakim tempie stygł Mars. 2) Implantacja fałszywych wspomnień 07:14 Ślady pamięciowe tworzą się na podstawie sygnałów docierających z narządów zmysłów. A co, gdyby "podrobić" taki sygnał na poziomie mózgu? 3) Upadek kropelki 15:34 Gdy kropelka pada na zimną szybę, pojawiają się trzy koncentryczne pierścienie. Każdy z powodu innego procesu fizycznego.
1) Algorytm do Quake’a 01:16 Sztuczna inteligencja w grach komputerowych to nie tylko szachy i wielkie strategie. To również strzelanki pierwszoosobowe - co bywa nawet większym wyzwaniem niż gry logiczne i strategiczne. 2) Przetworzone tuczy? 14:47 Niewiele jest rzeczy, na które zgodzi się dziesięcioro dietetyków zamkniętych w jednym pokoju. Ale pewnie wszyscy wspomną o "wysoko przetworzonych pokarmach". Co z nimi? 3) Jak maca człowiek 21:43 Odtworzenie delikatności, precyzji i inteligencji ludzkiego uchwytu nie jest proste, a zależy od niego jakość robotycznych i prostetycznych rąk. Reakcja? Rękawiczki z pięćsetką czujników nacisku, nagrywające oddziaływanie dłoni ludzkich z dziesiątkami przedmiotów. Powstaje z tego fajna baza danych.
1) Efekt Casimira 01:03 - Jedno z najciekawszych zjawisk kwantowych, teraz w wersji podwójnej, odpychająco-przyciągającej. 2) Organoidy 10:59 - Artykuł przeglądowy na temat wytwarzanych z komórek macierzystych "sztucznych organów" - jedna z najważniejszych rzeczy we współczesnej medycynie. 3) Jak przewidzieć karierę w Hollywood 21:25 - Analiza matematyczna przebiegu kariery 2,5 mln aktorów i aktorek i co z niej wynika.
Czwarty wakacyjny odcinek "Czytamy naturę"!!!
1) Saturn z bardzo bliska 01:04 W 2017 roku sonda Cassini wykonała swój ostatni manewr orbitalny, określany jako Grand Finale, po którym zanurkowała w atmosferze Saturna. Zdjęcia z tego ostatniego etapu misji dostarczyły nam wyjątkowej wiedzy, między innymi o pierścieniach Saturna. 2) Jak rośnie liść 12:17 Jak to się dzieje, że z kilku komórek zawiązka liścia powstaje wielka blaszka liściowe, piękne regularne żyłki, ząbkowany lub gładki brzeg... no właśnie, jak? 3) Bardzo stary grzyb 18:54 Znaleziono najstarszego przedstawiciela królestwa grzybów - liczącą sobie ok. 1 mld lat skamieniałość. Wierzcie lub nie, to ważne!
"Czytamy naturę" to program popularnonaukowy Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych w Krakowie. Wymyślił go i prowadzi Łukasz Lamża. Co tydzień czytamy razem trzy artykuły z bieżącej prasy naukowej - co tak naprawdę mówią nam naukowcy, dlaczego to jest istotne i co z tego wynika dla nas i dla świata. Mówimy stanowcze "nie" mielonce składającej się w 85% z wypełniacza, a tylko w 15% z konkretnego naukowego mięcha! W "Czytamy naturę" jesteśmy zawsze na froncie rozwoju nauki i odważnie siadamy u samego źródła wiedzy, tj. przy najnowszych numerach najważniejszych czasopism naukowych świata, jak "Nature" i "Science". Nowe odcinki w każdy poniedziałek. Pierwszych 20 odcinków "Czytamy naturę" było finansowanych dzięki grantowi Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (program DUN, czyli Działania Upowszechniające Naukę). Odcinki #21-30 są jednak finansowane społecznościowo poprzez platformę "Polak Potrafi": https://polakpotrafi.pl/projekt/czyta....
A oto i drugi wakacyjny odcinek "Czytamy naturę"! "Czytamy naturę" to program popularnonaukowy Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych w Krakowie. Wymyślił go i prowadzi Łukasz Lamża. Co tydzień czytamy razem trzy artykuły z bieżącej prasy naukowej - co tak naprawdę mówią nam naukowcy, dlaczego to jest istotne i co z tego wynika dla nas i dla świata. Mówimy stanowcze "nie" mielonce składającej się w 85% z wypełniacza, a tylko w 15% z konkretnego naukowego mięcha! W "Czytamy naturę" jesteśmy zawsze na froncie rozwoju nauki i odważnie siadamy u samego źródła wiedzy, tj. przy najnowszych numerach najważniejszych czasopism naukowych świata, jak "Nature" i "Science". Nowe odcinki w każdy poniedziałek.
A oto i trzeci wakacyjny odcinek "Czytamy naturę"!
Cytowane artykuły: * Yeager, D. S., Hanselman, P., Walton, G. M., Murray, J. S., Crosnoe, R., Muller, C., ... & Paunesku, D. (2019). A national experiment reveals where a growth mindset improves achievement. Nature 573, str. 364–369; https://doi.org/10.1038/s41586-019-14... * Mitri, G., Lunine, J. I., Mastrogiuseppe, M., & Poggiali, V. (2019). Possible explosion crater origin of small lake basins with raised rims on Titan. Nature Geoscience, 12, s. 791-796; https://doi.org/10.1038/s41561-019-04... * Barjamovic, G., Chaney, T., Coşar, K., & Hortaçsu, A. (2019). Trade, Merchants, and the Lost Cities of the Bronze Age. The Quarterly Journal of Economics; https://doi.org/10.1093/qje/qjz00
W odcinku 32 "Czytamy naturę" zobaczycie: 1) 00:57 jaką metodą składa się nanometrowych rozmiarów "karteczki" wykonane z grafenu, 2) 08:07 co dzieje się ze światłem gwiazdy, gdy ta zbliży się do supermasywnej czarnej dziury, 3) 14:45 jak szczury bawią się z ludźmi w chowanego i co z tego wynika.
W 33. odcinku "Czytamy naturę" będzie mowa o tym: 1) 00:55 Jakie są skutki wojny nuklearnej, a właściwie bardzo konkretnego scenariusza: konfliktu między Indiami i Pakistanem. Szczególnie dokładnie omówione są globalne skutki dla klimatu; jak się okazuje, całkiem spore. 2) 09:35 Jak znaleźć najstarszą gwiazdę we Wszechświecie i co nam to mówi o ewolucji Kosmosu. W praktyce sprawa sprowadza się do przeczesywania nieba w poszukiwaniu gwiazdy z jak najmniejszą zawartością żelaza - wyjaśniam więc przy okazji, o co chodzi z tym żelazem. 3) 16:25 Jak zdefiniować "używanie narzędzi" w odniesieniu do zwierząt i czy pewna maciora z Paryża właśnie stałą się pierwszą świnią w historii nauki, którą przyłapano na wykorzystywaniu narzędzi?
W 34. odcinku "Czytamy naturę" wyjaśniam: 1) 01:09 Co się dzieje, gdy zderzą się dwie masywne gwiazdy? Dla astrofizyków istotne jest zwłaszcza to, skąd bierze się powstające wtedy gigantyczne pole magnetyczne. Dla nas - również to, że powstają przepiękne symulacje komputerowe. 2) 09:15 Jak skłonić gości hotelowych, żeby z własnej woli brali krótszy prysznic? Naukowcy zalecają, jak się okazuje, dość mało subtelną formę manipulacji psychologicznej. 3) 14:27 Jakie są związki między wybuchami wulkanów a kolorem zachodzącego nieba na płótnach wybitnych malarzy? Bezpośrednie, co pozwala nam wnioskować równocześnie o historii sztuki i historii klimatu ziemskiego.
W 35. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam: 1) 01:00 Jak to możliwe, że samo rozciąganie i skracanie gumki powoduje jej ogrzewanie się i schładzanie - oraz jak wykorzystać ten efekt do zbudowania lodówki? 2) 08:23 Jakie są najstarsze dowody archeologiczne na podkarmianie niemowlaków mlekiem z butelki oraz jak sprawdzić, z jakiego zwierzęcia pochodziło to mleko? 3) 14:35 Jaka jest technika lądowania ptaków na gałęzi - jakim cudem potrafią w skali mikrosekund reagować na kształt i fakturę gałęzi oraz jak można wykorzystać tę wiedzę przy konstruowaniu dronów?
4 listopada 1869 roku ukazał się pierwszy numer "Nature". Trzeba by go chyba poczytać, nieprawdaż? A z sąsiedzką wizytą wpadł do nas Tomasz Rożek: https://www.youtube.com/user/naukatol... . Za udostępnienie nam wspaniałego miejsca do nagrania dziękujemy Centrum Informacji Naukowej i Bibliotece Akademickiej (CINiBA) w Katowicach.
"Nature" opublikowało ostatnio specjalny blok tematyczny, składający się z 7 artykułów, na temat konopi, zwłaszcza pod kątem medycznym, ale nie tylko. Więc czytamy. Link: https://www.nature.com/articles/d4158... "Czytamy naturę" to program popularnonaukowy Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych w Krakowie. Wymyślił go i prowadzi Łukasz Lamża. Co tydzień czytamy razem trzy artykuły z bieżącej prasy naukowej - co tak naprawdę mówią nam naukowcy, dlaczego to jest istotne i co z tego wynika dla nas i dla świata. Mówimy stanowcze "nie" mielonce składającej się w 85% z wypełniacza, a tylko w 15% z konkretnego naukowego mięcha! W "Czytamy naturę" jesteśmy zawsze na froncie rozwoju nauki i odważnie siadamy u samego źródła wiedzy, tj. przy najnowszych numerach najważniejszych czasopism naukowych świata, jak "Nature" i "Science". Nowe odcinki w każdy poniedziałek.
W 38. odcinku "Czytamy" opowiadam: 1) 01:09 Co można dostrzec w pojedynczej kropelce whisky? (Mnóstwo, zwłaszcza, gdy wyparuje.) 2) 07:21 Na czym polegają wyzwania związane ze stworzeniem kleju do wilgotnej, żywej tkanki i jak je pokonać? 3) 15:19 Po czym poznać, kto ostatecznie odniesie sukces, a kto porażkę, wyłącznie na podstawie tego, jak podchodzą do kolejnych nieudanych prób osiągnięcia tego samego celu?
W 39. odcinku "Czytamy naturę" będzie o: 1) 01:07 Najnowszej globalnej mapie Tytana, satelity Saturna i jednego z najciekawszych obiektów w całym Układzie Słonecznym. Co na niej? Morza, jeziora i rzeki, wzgórza i doliny, wydmy i kratery, a także tajemnicze "tereny labiryntowe". 2) 12:06 Genialnej w swojej prostocie metodzie wyświetlania obrazu trójwymiarowego, opierającej się na jednej, maleńkiej kuleczce, za to poruszającej się bardzo, ale to bardzo szybko. 3) 17:31 Metodzie, jaką stosują argentyńskie mrówki, aby nawet przy potężnym zatłoczeniu na trasie między mrowiskiem a źródłem pokarmu nie pojawiały się korki.
W 40. odcinku "Czytamy naturę" dowiemy się: 1) 00:56 Czy jest coś uniwersalnego w śpiewie, coś, co łączy wszystkie kultury świata; aby się o tym przekonać, przyjrzymy się gigantycznemu badaniu etnograficznemu obejmującemu: piosenki do tańca, pieśni lecznicze (szamańskie), kołysanki i piosenki miłosne. 2) 12:11 Jak przekazać dotyk na odległość: jakie są przy tym trudności technologiczne i inżynieryjne i kiedy będzie można w końcu kupić "matę dotykową", aby do obrazu i dźwięku w końcu dołączył trzeci zmysł. 3) 17:17 Jak chodzili nasi przodkowie 10-15 milionów lat temu i jak to się ma do jednego z największych wydarzeń w naszej historii ewolucyjnej: uwolnienia się od czworonożności i wejścia w świat dumnego chodu wyprostowanego.
W 41. odcinku "Czytamy naturę" dowiemy się: 1) 01:22 Ile trzeba wysiłku, aby dokładnie zbadać strukturę kawałeczka mózgu mysiego o wymiarach liczonych w mikrometrach, i jakie z tego płyną korzyści? 2) 11:32 Jakie informacje o drganiach ziemi i oceanów można uzyskać, wykorzystując już istniejące kable podmorskie? 3) 21:29 Jaką metodą biały karzeł pożera planetę lodową typu Neptuna?
W 42. odcinku "Czytamy" opowiem: 1) 01:17 Jak to się dzieje, że dwie mrówki o tym samym genotypie stają się dwiema różnymi robotnicami: dużą i małą; wojowniczą i domatorską? Co więcej, pokażę Wam jedne z najpiękniejszych rysunków zamieszczonych kiedykolwiek w artykule naukowym. 2) 11:20 Jak właściwie doszło do gigantycznej erupcji wulkanu Kilauea na Hawajach w 2018 roku i jakiej wielkości była komora magmowa oraz znajdujące się na jej szczycie jezioro lawy. 3) 17:08 Jak silny jest efekt psychologiczny, każący nam uważać osoby elegancko ubrane za bardziej kompetentne? Podpowiedź: tak silny, że właściwie nie ma żadnego sposobu, by go zlikwidować.
W "Czytamy naturę" staram się pokazywać Wam najnowsze odkrycia ze wszystkich nauk - ale to zadanie na granicy wykonalności. Nauk jest przecież sporo... hm, właściwie ile jest różnych nauk? I która z nich jest najważniejsza?
W 43. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam: 1. 01:25 o zupełnie nowym fundamentalnym mechanizmie wymiany ciepła odkrytym właśnie przez naukowców - pośrednikiem są, uwaga, fluktuacje kwantowe próżni; 2. 10:14 o próbie odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób natleniała się atmosfera Ziemi w ciągu ostatnich 2,5 miliarda lat; 3. 19:21 o tym, jak wykorzystać potencjał terapeutyczny tkwiący w MDMA, jednocześnie minimalizując szkodliwe skutki uboczne.
O wszystkich wielkich wydarzeniach w nauce roku 2019. Wszystkiego najlepszego!
W 45. odcinku "Czytamy naturę" opowiem: 1) 01:17 o kolejnym udanym zastosowaniu sztucznej inteligencji w medycynie; tym razem udało się stworzyć algorytm diagnozujący raka piersi na podstawie mammogramu, w dodatku lepiej od ludzkich ekspertów; 2) 11:16 o matematycznym opisie węzłów, a konkretniej o próbie przewidzenia, tylko na podstawie struktury węzła, czy będzie on stabilny, czy też pod wpływem wzrastającego naprężenia będzie się samoistnie rozplątywał; 3) 20:13 o tym, czy emocje - takie jak lęk, zazdrość, duma czy gniew - są tym samym dla przedstawicieli różnych kultur.
W 46. odcinku "Czytamy naturę" opowiem: 01:11 o podglądaniu aktywności mózgu u pewnej małej rybki, niemal neuron po neuronie, i włamywaniu się w ten sposób do jej "algorytmów"; 12:34 o próbie odtworzenia mapy temperatury na powierzchni gwiazdy neutronowej; 19:53 o odkryciu pięciu nowych gatunków ptaków śpiewających i tym, czy nie są to aby już ostatnie nieodkryte ptaki?
W 47. odcinku czytam, dla odmiany, nie trzy anglojęzyczne artykuły naukowe, lecz trzy polskojęzyczne czasopisma popularnonaukowe: "Świat wiedzy", "Focus" i "Scientific American". Zastanawiacie się, co w polskim rynku pop-sci piszczy? Ja też się zastanawiałem...
W 48. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam: 1) 01:05 o eksperymentalnej hodowli jednokomórkowców wyłowionych z dna oceanu u wybrzeży Japonii, które mogą stanowić brakujące ogniwo ewolucyjne pomiędzy bakteriami a resztą świata; 2) 12:54 o tym, co może odpowiadać za "superświetliste" supernowe, czyli eksplozje jeszcze jaśniejsze niż te, które i tak są najjaśniejszymi obiektami w Kosmosie; 3) 19:48 o badaniach nad aportowaniem u 8-tygodniowych wilczków, co może wyjaśnić, jak doszło do udomowienia wilka i powstania psa.
W 49. odcinku "Czytamy naturę" dowiemy się: 1) 00:36 jakie są skutki przestawienia się z transportu publicznego na samochodowy, na przykładzie ciekawego eksperymentu prowadzonego od 2011 roku w Pekinie; 2) 07:59 jaki jest mechanizm siwienia ze stresu? 3) 15:30 jak odwieść ludzi od pseudonauki i teorii spiskowych i dlaczego fakty nie wystarczą?
W 50. odcinku "Czytamy naturę" będzie mowa o: 01:08 1) maleńkich ziarenkach, które można znaleźć w meteorytach, a które są starsze od Układu Słonecznego: co się dzieje, gdy spróbujemy bardzo dokładnie wyznaczyć ich wiek? 13:21 2) sposobie, na jaki nanocząstki wnikają w komórki nowotworowe; 21:04 3) tym, jak właściwie zginęły ofiary Wezuwiusza.
W 51. odcinku "Czytamy naturę" opowiem Wam: 1) 01:02 jakie są najczęstsze i najpoważniejsze błędy popełniane przez mentorów akademickich - ale nie tylko; 2) 11:10 jakimi metodami współczesna medycyna goni wirusy, które mutacjami uciekają przez naszymi lekarstwami; 3) 20:30 jak wyglądał i co robił największy żółw w historii... żółwi.
W 52. odcinku "Czytamy naturę" opowiem: 1) 01:02 o wielkim badaniu setek wirusów z najróżniejszych środowisk z całego świata, a zwłaszcza o tym, czego możemy się od nich nauczyć; 2) 09:41 o tym, że obłoki gazu galaktycznego naszego Drogi Mlecznej wydają się układać w gigantyczną falę i nikt nie wie, dlaczego; 3) 16:13 o trzmielach i ich umiejętności wyobrażenia sobie wyglądu jakiegoś obiektu, który wcześniej znały tylko z dotyku; i vice versa.
W 53. odcinku "Czytamy naturę" będzie: 1) 00:50 o tym, jakimi metodami walczy się z nowotworami w epoce inżynierii genetycznej; 2) 12:37 o bujaniu się jąder atomowych; 3) 19:48 o tysiącach związków chemicznych ukrytych w powszechnych produktach spożywczych.
54 odcinek "Czytamy naturę" powstał wyjątkowo w studiu - zgodnie z zaleceniami, aby unikać tłumów, zwłaszcza takich jak typowa populacja krakowskiego rynku;) . Nie zajmuję się jednak specjalnie koronawirusem, , tylko robię po prostu to, co zawsze - czytam dla Was trzy artykuły: 1) 02:02 o wykrywaniu śmiertelnej choroby cytrusów przy pomocy odpowiednio wyszkolonych psów - znacznie lepszych, jak się okazuje, od najczulszego sprzętu laboratoryjnego, jaki ma do dyspozycji nauka; 2) 14:31 o aktywnej materii, czyli takiej, która potrafi sama siebie pobudzać do ruchu; 3) 20:28 o tym, dlaczego stopa ludzka jest tak sztywna i jaki ma to związek z jej wygięciem.
W 55. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:16 automatycznym systemie syntezy chemicznej, składającym się ze sprytnie ze sobą połączonych pojemników na reagenty i rozpuszczalniki oraz zestawu reaktorów, przez które można w dowolnej kolejności przepuszczać dowolnie wybrane substancje; 2) 14:59 odtwarzaniu lodu kometarnego w warunkach laboratoryjnych; 3) 22:33 nauce stojącej za odbudową spalonej w kwietniu 2019 roku katedry Notre Dame w Paryżu.
W 56. odcinku "Czytamy naturę" będzie o: 1) 00:58 różnicach między mózgami mężczyzn i kobiet, w szczególności ze względu na zjawiska społeczne: jak reaguje mózg męski, a jak kobiecy, na dużą i małą rodzinę, dobre i złe przyjaźnie, samotność, liczbę partnerów seksualnych? 2) 15:20 Antarktydzie, 200 lat po jej odkryciu; żadnych rewelacji, po prostu okazja na rzut oka z góry na ten nietypowy kontynent; 3) 23:37 wyposażaniu dronów w możliwość błyskawicznego reagowania - w skali kilku milisekund - na szybko poruszające się obiekty w ich polu widzenia.
W 57. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:54 poszukiwaniach związku chemicznego, który nadawałby się na składnik środka antykoncepcyjnego dla mężczyzn; 2) 12:41 trzęsieniach Marsa wykrywanych dzięki spoczywającemu na marsjańskim gruncie urządzeniu SEIS; 3) 20:20 proto-palcach u Elpistostege, czyli "ryby wychodzącej na ląd" sprzed 370 milionów lat.
W odcinku 58. opowiadam: 1) 00:50 o tym, jak działają substancje zwane potocznie "smart drugs", stosowane - legalnie i nielegalnie - przy dużym wysiłku umysłowym, problemach z koncentracją itp.; na celowniku naukowców znalazł się metylofenidat, sprzedawany w Polsce w preparatach Medikinet i Concerta, a w USA m.in. jako Ritalin; 2) 11:09 o tym, jak idą poszukiwania cząstek ciemnej materii; w dużym skrócie: jedna z możliwości jej wykrycia została właśnie wykluczona... 3) 16:19 o tym, po czym właściwie poznać moment w dziejach, gdy wilk stowarzyszył się z człowiekiem i stał się tym samym gatunkiem udomowionym - psem.
W odcinku 59.: 1) 01:00 opowiadam o wielkim odkryciu, ważnym dla podstaw fizyki cząstek i kosmologii: o odkryciu asymetrii pomiędzy neutrinami i antyneutrinami; brzmi niewinnie, ale to naprawdę ważne! 2) 10:27 wyjaśniam, w jaki sposób wykryć, czy wieje wiatr na obiekcie astronomicznym, który znamy tylko jako jeden piksel na fotografiach; 3) 15:51 pokazuję, jaki wpływ na ilość produkowanego przez Ciebie dwutlenku węgla mają decyzje transportowe, dietetyczne i tym podobne.
W odcinku 60.: 1) 00:58 opowiadam o dość makabrycznym wynalazku, jakim jest wszczepiane ciężarnym myszkom w brzuch okienko, tłumacząc jednak równolegle, dlaczego może to ostatecznie być zbawienne dla laboratoryjnych gryzoni; 2) 08:05 pokazuję, jak mogła powstać Oumuamua, czyli jeden z najbardziej tajemniczych obiektów astronomicznych ostatnich lat; 3) 13:28 pokpiwam sobie z badaczy, którym nie udało się odtworzyć własnego eksperymentu, z czego bardzo dumnie zdają relację, zamiatając jednak pod dywan parę kłopotliwych pytań.
W 61. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam: 1) 01:03 o wpływie stężenia dwutlenku węgla w powietrzu na zdolności poznawcze - i jak to się ma do globalnego wzrostu CO2 w atmosferze; 2) 12:34 o planecie, na której nocą pada żelazny deszcz; 3) 17:58 o nanomaszynce, wyizolowanej z bakterii Pseudomonas aeruginosa, która przy odrobinie bioinżynierii może stać się antybiotykiem.
W odcinku 62. opowiadam: 1) 01:01 o tym, czego można się dowiedzieć po solidnym rąbnięciu w asteroidę Ryugu. 2) 09:29 o tym, skąd zarodziec malarii wie, że upłynęły dokładnie 72 godziny; 3) 20:16 o tym, jak pomalować dom, żeby odbijał światło tak dobrze, jak gdyby był biały, ale jednocześnie nie był biały;
W 63. odcinku "Czytamy Naturę" opowiadam o: 1) 00:46 dronach z systemem detekcji zderzeń zainspirowanym przez komary; 2) 06:32 pośrednich korzyściach ze szczepienia przeciwko rotawirusom; 3) 16:30 antyrurach, czyli rurach, których ścianki wykonane są z cieczy magnetycznej.
W 64. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:00 gigantycznym projekcie medycznym, dzięki któremu zidentyfikowano 843 typy komórek ciała ludzkiego - część z nich to zupełnie nowe odmiany, których funkcje musimy dopiero zbadać; 2) 15:01 najstarszej galaktyce dyskowej w obserwowalnym Wszechświecie (przynajmniej na razie) i o tym, co z tego wynika dla badań nad młodym Wszechświatem, ciemną materią i wszystkim innym; 3) 20:36 bionicznym oku, o anatomii zbliżonej do ludzkiego - póki co z kiepską rozdzielczością, ale ze sporym potencjałem.
W 65. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:41 badaniach nad "Krzykiem" Muncha - a konkretnie nad żółtą farbą, która niepokojąco bieleje; 2) 09:15 zupełnie niewinnych błonach pewnego glonu, które kryją w sobie sporo pięknej złożoności; 3) 12:33 tym, ile tak naprawdę jest we Wszechświecie materii zwykłej, a ile "ciemnej"; 4) 21:02 rozpoznawaniu twarzy przez mandryle.
W 66. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:01 prostym przepisie na płyn spowalniający psucie się świeżych owoców i warzyw; 2) 10:45 powierzchniach superhydrofobowych, które wytrzymują drapanie nożem; 3) 16:53 fotoreceptorach z nanoczątek złota, które mogą przywrócić widzenie - i to w podczerwieni.
W 67. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:06 sposobach, na jakie szympansy łowią termity, i subtelnych różnicach pomiędzy szympansimi kulturami; 2) 14:06 cząstkach mikroplastiku w deszczu; 3) 18:51 globalnej strategii "militarnej" na pokonanie antyszczepionkowców.
Cześć i czołem, dobrzy ludzie! Tu Łukasz Lamża, prowadzący "Czytamy naturę". Już w ten poniedziałek, o 19:00, odbędzie się jedyny taki eksperyment: kolejny odcinek "Czytamy" powstanie przy Waszym udziale, na żywo. Wpadnijcie, żeby pogadać, dopytać, no i oczywiście zaproponować artykuł do przeczytania. Siadamy nad najnowszymi numerami "Nature" i "Science" i jedziemy! Do zobaczenia!
W pierwszym odcinku "Czytamy naturę" w nowym sezonie siadam nad historią, która parę tygodni temu obiegła cały świat: o odkryciu fosforowodoru na Wenus. Czy to rzeczywiście ślad występowania tam życia? Jak wygląda proces powstawania newsa naukowego? Co dzieje się za kulisami nauki i dziennikarstwa naukowego?
Specjalnie dla widzów "Czytamy naturę" otwieramy nowy sezon tego programu specjalną edycją LIVE. Łukasz Lamża, jak zawsze, omówi 3 świeżutkie artykuły naukowe, jednak tym razem będzie równocześnie rozmawiać z widzami i odpowiadać na ich pytania. Podobnie jak ostatnim razem, będzie też szansa porozmawiać po wszystkim na tematy dowolne - naukowe i nie tylko. Do zobaczenia w poniedziałek o 19:00 na kanale YouTube Copernicus Center!
W 71. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o tym że: 1) stare szympansy zachowują się jak starzy ludzie; 2) Księżyc był kiedyś prawdopodobnie tarczą Ziemi chroniącą naszą atmosferę przed wiatrem słonecznym; 3) COVID-19 zabija prawdopodobniej mniej dzieci - lub zbliżoną liczbę - niż skutki pośrednie pandemii, jak osłabienie służby zdrowia albo zamknięcie szkół.
W 72. odcinku "Czytamy naturę" będzie: 1) 01:16 o tym, że bakterie jelitowe - ale tylko ściśle określone - wydają się chronić swojego gospodarza przed negatywnymi skutkami promieniowania: co ma gigantyczne znaczenie choćby przy terapii nowotworowej; 2) 15:07 o tym, że kometa Czuriumow-Gierasimienko, na której w 2014 przycupnął lądownik Philae, jest miejscami podejrzanie miękka - jak świeżo spadły śnieg; 3) 20:23 o superorganizmach, czyli organizmach zbudowanych z innych organizmów; w tym przypadku: pierwotniakach, które mają w pełni funkcjonalne bakteryjne "skóry".
W odcinku 73. "Czytamy naturę" będzie: 1) 01:18 o tym, że słynne 36,6 stopni Celsjusza już dawno nie jest aktualne: średnia temperatura zdrowego człowieka spada i właściwie nie wiadomo, dlaczego; 2) 13:19 o tym, co by było, gdyby Ziemia miała dwa Słońca? 3) 19:44 o tym, jak reagują ptaki na niespotykaną ciszę pandemii?
W 74. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam: 1) 00:41 o tym, jak policzyć, ile jest zwykłej (tj. "barionowej") materii w Kosmosie? 2) 15:23 o tym, jakie płyną korzyści z policzenia wszystkich drzew w Afryce? 3) 21:03 o tajemniczym Progresywnym Kaktusie
Czytamy naturę #75 | Pterozaury górą i dołem - Nowe fale mózgowe - Ile dzisiaj zrobisz kilometrów? W 75. odcinku "Czytamy naturę": 1) 01:08 opowiadam o tym, jakie postępy poczyniły pterozaury w czasie 150 mln lat ewolucji i co by było, gdyby ich nie wykosiła asteroida; 2) 09:12 pokazuję nowo odkryte fale mózgowe, wpływające na percepcję wzrokową, a być może i podłączone po inne wewnętrzne "zegary" naszego mózgu; 3) 20:42 przedstawiam wyniki badań nad ruchliwością 700 tysięcy posiadaczy nadajników GPS i wyjaśniam, raz na zawsze, kto ma największe pudełko.
W 76. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:06 sporym kroku naprzód w rozwiązaniu problemu zwijania białek: wyjaśniam, o co chodzi, i na czym polegał ten krok; 2) 11:26 nowiutkim autonomicznym robocie do badania głębi oceanów; 3) 18:24 matematycznej analizie tysięcy obrazów mającej odkryć nowe trendy w historii sztuki na przestrzeni epok.
W 77. odcinku "Czytamy naturę" będzie mowa: 1) 00:57 o wykryciu specjalnej podgrupki neutrin, które trafiły do włoskiego detektora Borexino, a które dają nam wgląd w reakcje jądrowe zachodzące w jądrze naszego Słońca; 2) 09:33 o sposobie na tworzenie nanokryształów o dowolnym kształcie; 3) 15:12 o ciekawości świata i o tym, jak zachowuje się człowiek posadzony przed Wikipedią z jednym prostym zadaniem: klikaj sobie śmiało przez 15 minut i czytaj o tym, cokolwiek Cię zainteresuje.
W 78. odcinku "Czytamy naturę" będzie mowa: 1) 01:06 o tym, jak sterować balonem pośród zawieruchy wiatrów stratosferycznych - okazuje się, że to kolejna rzecz, z którą sztuczna inteligencja radzi sobie lepiej niż człowiek; 2) 11:35 o tym, jak z marsjańskiej solanki uzyskać wodór i tlen - a więc dwie rzeczy, których mogą potrzebować astronauci na Marsie; 3) 22:49 o tym, skąd się wzięły świecące grzyby.
W poniedziałek 4. stycznia o 19:00 zapraszamy na "Czytamy naturę LIVE", podczas którego będzie można porozmawiać sobie na żywo z prowadzącym Łukaszem Lamżą o tym, co wydarzyło się w świecie nauki w 2020, o tym, co przyniesie przyszłość, i - tradycyjnie - na wszystkie tematy, jakie leżą Wam na wątrobie. Materiał powstał dzięki dofinansowaniu ze środków Programu Strategicznego Inicjatywa Doskonałości w Uniwersytecie Jagiellońskim.
W 80. odcinku "Czytamy naturę" będzie o: 1) 00:59 xolografii, czyli technice "drukowania" poprzez utwardzanie żywicy światłem; tym razem dzięki zastosowaniu dwóch prostopadłych źródeł światła wyjątkowo szybko i ze świetną rozdzielczością; 2) 10:39 mapowaniu mikrobiomu, czyli społeczności mikrobów żyjących na powierzchni ludzkich zębów, w jelitach - tym razem komórka po komórce, dzięki sprytnej technice kodowania binarnego; 3) 21:48 marszu keranocytów ku zadrapania naskórka.
Czasem w literaturze naukowej trafia się na trop prawdziwego śledztwa w sprawie mrożącej krew w żyłach zbrodni. Tak było właśnie w tym tygodniu.
A dzisiaj w "Czytamy naturę" dowiemy się: 1) 01:04 Czy ludzie z całego świata w tych samych sytuacjach przeżywają te same emocje, tak samo wyrażając je mimiką? 2) 12:26 Jak Brytyjczycy gotują kalafior i co z tego wynika dla globalnego ocieplenia? 3) 23:04 Czy książki dla dzieci uczących się czytać mogą być za ładne?
W 83. odcinku "Czytamy naturę" opowiem o: 1) 00:59 badaniach statystycznych na grupie ponad pół miliona uczestników, z których wynika jednoznacznie, że nie da się ćwiczeniami fizycznymi zrównoważyć otyłości: nawet najbardziej aktywne osoby otyłe są wyraźnie silniej narażone na choroby układu krążenia niż zupełnie nieaktywne osoby o zdrowej wadze; 2) 09:28 opracowaniu niepsychoaktywnej wersji psychodelika ibogainy, która ma obiecujące działanie terapeutyczne u osób wychodzących z alkoholizmu i heroinizmu; 3) 24:07 strzelaniu w blok stalowy maleńkim okruszkiem kamienia, ale za to z prędkością wielu kilometrów na sekundę.
W 84. odcinku "Czytamy naturę" będzie o: 1) 00:55 połączeniu kilku mini-organów zbudowanych z prawdziwych komórek ludzkich (organoidów) tak, że zaczynają udawać cały organizm; 2) 10:58 związkach między snem, ale przede wszystkim cyklem miesiączkowym, a fazami księżyca; 3) 23:17 nowych odkryciach w dziedzinie płynącej membrany mydlanej.
Czytamy naturę #85 | Maszyna Ramanujana - 200 nanogramów einsteinu - Ostre papryczki W 85. odcinku "Czytamy naturę" będzie o: 1) 00:55 algorytmie do generowania hipotez matematycznych; 2) 10:27 właściwościach mało znanego promieniotwórczego pierwiastka o nazwie einstein; 3) 17:26 związkach między stosowaniem przypraw w różnych stronach świata a... wszystkim innym.
W 86. odcinku "Czytamy naturę" będzie: 1) 00:42 o tym, jak brzmi instrument muzyczny sprzed 15 tysięcy lat; 2) 07:54 o miliardzie lat w historii naszej planety, kiedy wygląda na to, że nic się nie działo; 3) 20:49 o tym, jak wykorzystać odgłosy wielorybów do badania dna oceanu.
W 87. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam: 1) 01:08 o makakach na Bali kradnących turystom fanty i zręcznie rozpoznającym ich wartość dla człowieka; 2) 09:12 o robocie o miękkich końcówkach, miękkim sterowaniu i całkowicie pozbawionym elektroniki; 3) 15:04 o tym, skąd mogły się wziąć komórki ameboidalne, pospolicie zamieszkujące komórki zwierząt, w tym ludzi.
W 88. odcinku "Czytamy naturę" będzie o: 1) 01:01 robotycznym pływaku, inspirowanym rybami głębinowymi, który jest w stanie pływać przy dnie Rowu Mariańskiego; 2) 08:34 sekwencjonowaniu genomu "na miejscu", czyli wewnątrz komórki, co pozwala na odtworzenie jego rozkładu przestrzennego; 3) 17:19 tym, dlaczego brakuje dinozaurów średniej wielkości?
W 89. odcinku "Czytamy naturę" będzie mowa: 1) 01:04 o tym, jak zwierzęta zachowują się w kontakcie z chorobami zakaźnymi - od spontanicznej i wymuszonej izolacji, po opiekę nad chorymi; 2) 10:41 o tym, jak zmierzyć oddziaływanie grawitacyjne między dwiema dwumilimetrowymi złotymi kuleczkami; 3) 20:02 o tym, po czym poznać, że ktoś chce przestać z nami rozmawiać, i o tym, jak kiepscy jesteśmy w zauważaniu tych sygnałów.
W 90. odcinku "Czytamy naturę" będzie mowa: 1) 01:06 o bakteriach wydobytych z osadów oceanicznych sprzed 100 mln lat; 2) 06:02 o możliwości obserwowania obiektów ukrytych "za rogiem", nawet z odległości 1,5 km; 3) 14:52 o tym, jaka jest szansa na dożycie 110, 120 czy nawet 130 lat i czy postęp długowieczności kiedyś się zatrzyma?
W 91. odcinku "Czytamy naturę" będzie o: 1) 00:32 pasikonikach, które wykorzystują pewne subtelne zjawisko fizyczne, żeby jeszcze lepiej słyszeć (kolanem); 2) 04:53 płaszczakach, które potrafią subtelnie machać swoimi płetwami głowowymi w trakcie kontaktów społecznych; 3) 11:23 Project Debater, czyli pierwszym programie komputerowym, który potrafi przekonująco debatować na dowolny temat.
W 92. odcinku "Czytamy naturę" będzie mowa o: 1) 00:46 pewnej interesującej skłonności ludzkiego umysłu, która sprawia, że często źle rozwiązujemy nawet bardzo proste problemy; 2) 07:36 próbach stworzenia w laboratorium najprostszej możliwej komórki żywej; 3) 15:38 pochodzeniu aromatu białych trufli.
W 93. odcinku "Czytamy naturę" będzie mowa o: 1) 00:59 rosnącej populacji sztucznych satelitów Ziemi, z czego większość to mikroskopijne drobiazgi, a które powoli uniemożliwiają prowadzenie obserwacji astronomicznych; 2) 10:16 mapie drgań i wzbudzeń elektronowych w pewnym maleńkim kryształku; 3) 17:57 próbach zaangażowania studentów chemii w zagadnienia "sprawiedliwości społecznej".
W 94. odcinku "Czytamy naturę" będzie mowa o: 1) 00:57 badaniach nad samoświadomością u makaków, przeprowadzone w oparciu o ciekawy eksperyment, który u ludzi pozwala na odróżnienie zjawisk uświadomionych od nieuświadomionych; 2) 11:50 jednoczesnym odfiltrowaniu soli i metali ciężkich z wody morskiej - niby nic, a coś; 3) 17:29 roli artykułów przeglądowych w nauce, czyli o tym, jak jednym artykułem rozwalić dziesiątki innych.
W 95. odcinku "Czytamy naturę" będzie mowa o: 1) 01:03 badaniach nad tym, co sprawia, że czujemy głód i po czym poznać, ile zjemy w ciągu najbliższych 24 godzin; 2) 11:29 ogonie ciemnej materii, który ciągnie się za Wielkim Obłokiem Magellana; 3) 18:18 tworzeniu nadmuchiwanych struktur o dowolnym kształcie inspirowanym origami.
W 96. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam: 1) 00:22 o tym, w jaki sposób modeluje się skutki uderzenia o Ziemię asteroidy w skali godzin, dni, tygodni, miesięcy i lat: zmiany pogodowe i klimatyczne, pożary, a nawet globalne zakwity glonów; 2) 08:17 o próbach przekonania lekarzy, żeby leczyli pacjentów na sposób "wymyślony" przez algorytm; 3) 16:39 o tym, o której porze dnia drzewa rosną najszybciej, dlaczego jest to tuż przed wschodem słońca i jakie ulubione pory mają poszczególne gatunki drzew.
W 97. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) badaniach nad sposobami wiewiórek na bezpieczne skakanie po cienkich, elastycznych gałęziach; 2) delikatnych zmarszczkach na pierścieniach Saturna wywoływanych przez drgania wnętrza tej planety; 3) uprzedzeniach rasowych i religijnych sztucznej inteligencji.
W 98. odcinku "Czytamy naturę" odpowiemy na trzy pytania: 1) 00:51 Jak często gwiazdy zjadają planety i po czym można to poznać? 2) 07:54 Jak muchy reagują na samotność (zwłaszcza ze względu na sen i jedzenie)? 3) 13:00 Jak chińska architektura dopasowywała się do zmian klimatu w skali tysiąca lat?
W 99. odcinku "Czytamy naturę" mówimy o: 1) 00:57 nowej metodzie odczytywania aktywności mózgu - i pobudzania go; 2) 06:30 przypuszczeniu, że ciemna energia napędzająca ekspansję Wszechświata to w gruncie rzeczy dwie różne energie; 3) 15:38 narodzinach, młodości, dorosłości i śmierci mamuta - pewnego bardzo konkretnego mamuta włochatego.
W setnym odcinku "Czytamy naturę" - oprócz zwyczajnej dawki świeżej nauki - świętujemy! Wspominamy dawne lata, gadamy sobie na żywo o nauce i wszystkim innym, a ponadto robimy błyskawiczny konkurs - Wielki Konkurs Wiedzy o Wszystkim. Główną nagrodą jest jedyny taki, wyjątkowy, Puchar Dobrego Człowieka, a pierwsza "piątka" otrzyma pakiet prezentów, m.in. kubki z limitowanej serii "Czytamy naturę-Pijemy kawurę". Każdy uczestnik ma też szansę na otrzymanie egzemplarza mojej najnowszej książki "Połącz kropki". Wpadnijcie, pogadajcie, zaproście znajomych!
W 101. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:49 realistycznych rzeźbach wielbłądów w skali naturalnej, znalezionych na saudyjskiej pustyni; 2) 06:35 prognozowaniu pogody w skali najbliższych 2 godzin, za to bardzo szczegółowo; 3) 14:34 pięknej skamieniałości znalezionej w Nowej Zelandii przez wycieczkę szkolną.
W 102. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:55 szkoleniu ultra-szybkich i -zręcznych dronów w wirtualnej rzeczywistości; gdzie nie mogą spowodować zniszczeń, a uczą się zupełnie jak w rzeczywistości "prawdziwej"; 2) 08:25 o BRAIN Initiative Cell Census Network (BICCN) - gigantycznym przedsięwzięciu mającym rzucić nowe światło ma mózg: myszy, marmozety - i człowieka; 3) 17:16 o przedziwnym odkryciu archeologicznym w majańskim mieście Tikal;
W 103. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam: 1) 00:54 o poszukiwaniach podstawy fizjologicznej dla akupunktury, a konkretnie kłucia określonego punktu pod kolanem (tzw. ST36) przy łagodzeniu skutków ostrych infekcji; 2) 10:21 o symulacjach klimatycznych młodej Wenus, które wyjaśniają, czemu my mamy ocean, a ona - nie ma; 3) 18:20 o efekcie "szlachetnej ofiary": gdy tylko dowiadujemy się, że ktoś był ofiarą (kradzieży, oszustwa, gwałtu...), automatycznie uważamy go/ją za bardziej moralną.
W 104. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:57 przełomie w rozdzielczości i objętości obrazowania komórek w 3D, dzięki któremu możliwe stało się mapowanie całych komórek z rozdzielczością 4 nanometrów; 2) 07:51 technice zmiękczania drewna opierającej się na gotowaniu go przez 2 doby w odpowiednim roztworze, dzięki czemu możliwe jest dowolne go kształtowanie; 3) 15:34 bakteriach z rodzaju Myxococcus, które polują na inne bakterie w "watahach".
W 105. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:59 pozyskiwaniu czystej, bezpiecznej wody z atmosfery dla miliardów ludzi; 2) 11:17 głębokości burz na Jowiszu i dziwnym gradzie, który tam pada; 3) 16:52 sposobach, na jakie śpią ssaki, gady, ptaki, mięczaki, meduzy i gąbki.
W 106. odcinku opowiadam o: 1) 00:49 pięknych zdjęciach marsjańskiej delty, która rosła w marsjańskim jeziorku, zasilana marsjańską rzeką - parę miliardów lat temu; 2) 07:27 komórkach zastanawiająco podobnych do neuronów, ale znalezionych w gąbkach - to nowość; 3) 15:47 synchronizacji tętna i potliwości podczas pierwszej randki - i co z niej wynika.
W 107. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:59 magnetycznym "Wydarzeniu Adamsa", które wstrząsnęło Ziemią 42 tysiące lat temu - albo nie; 2) 09:07 nowej postaci diamentu, która jest trochę jakby kryształem, a trochę jakby szkłem; 3) 15:52 fizyce pstrykania palcami, które jest nie tylko najszybszym ruchem wykonywanym przez człowieka, ale też i zjawiskiem zaskakująco złożonym.
W 108. odcinku "Czytamy naturę" będzie o: 1) 01:23 związku pomiędzy przeżuwaczami i pożarami - w skali kontynentów i tysięcy lat; 2) 06:26 znacznym podniesieniu jakości tzw. mikroskopii konfokalnej: z pięknymi rezultatami; 3) 13:21 najstarszym wisiorku z kości mamuciej w całej Eurazji, znalezionym pod Krakowem w grocie Stajnia.
W 109. odcinku "Czytamy naturę" będzie mowa o: 1) 01:03 stosowaniu sztucznej inteligencji do odciążania matematyków przy tych bardziej żmudnych etapach odkrywania nowej matematyki; 2) 11:40 milionach ton plastiku, które trafiły do oceanów wskutek pandemii COVID-19. 3) 15:37 materiale "mechano-elektrycznym", który czerpie energię ze spontanicznych ruchów człowieka przy chodzeniu;
W 110. odcinku "Czytamy naturę" opowiem o: 1) jednym z nielicznych pozytywnych skutków globalnych zmian klimatycznych: zwiększaniu się długości rzek dostępnych dla pacyficznych łososi; 2) tym, dlaczego mosty wpadają w niebezpieczne wibracje i jaki wpływ na to mają przechodnie; 3) miliardach dolarów, jakie naukowcy darowują nauce w postaci bezpłatnej usługi recenzowania artykułów.
W 111. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:54 chińskich badaniach nad wydajnością baterii w nieziemskim polu grawitacyjnym; 2) 08:30 zabawie w odczytywanie wskazówek sprzed 2,5 miliarda lat; 3) 19:20 przyczynach, dla których bardziej ufamy lekarzom niż algorytmom - chociaż te drugie są lepsze.
W 112. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:38 algorytmie rozpoznającym ludzi po tym, w jaki sposób grają w szachy; 2) 09:12 ściskaniu żelaza przy użyciu gigawatowego lasera i o tym, co to nam mówi o planetach typu super-Ziemia; 3) 15:22 paciorkach ze skorupki jaja strusiego wytwarzanych przez 50 tysięcy lat w Afryce.
W 113. odcinku "Czytamy naturę": 1) 00:30 zaczynam od trzech newsów, bo taką mam ochotę: o wariancie koronawirusa, którego nie było; o nowinkach z Teleskopu Kosmicznego Jamesa Webba; o tym, jak eksplozja na Pacyfiku zaskoczyła naukowców; 2) 13:10 następnie pokazuję, czego dokonał chiński łazik Yutu-2 na niewidocznej stronie Księżyca; 3) 21:21 a na koniec opowiadam o tym, że ludzie wokół nas dzielą się na dwie zasadnicze kategorie: tych, z którymi napijemy się jedną słomką, i tych, z którymi nie.
W 114. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:02 eksperymentach chemicznych wykonywanych na Marsie przez łazika Curiosity; 2) 09:08 wykorzystywaniem prostych obiektów fizycznych jako procesorów; 3) 22:31 znalezionym w Rosji komplecie ośmiu długich rurek, interpretowanych jako najstarsze znane słomki do picia (piwa)
W 115. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:47 tym, kto lepiej rozpoznaje filmy typu deep fake - człowiek czy komputer? 2) 10:34 symulacjach komputerowych płynącej piany, które są zaskakująco trudne; 3) 14:44 taśmie klejącej do łatania dziur w ściankach układu pokarmowego.
W 116. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:11 trzech holenderskich geofizykach, którzy postanowili obliczyć, skąd pochodzą plastikowe śmieci na pewnej holenderskiej plaży; 2) 06:27 materiale do wytwarzania urządzeń elektronicznych tak cienkim, że dopasowuje się do kształtu skóry do skali niemal atomowej; 3) 11:21 badaniach nad pochodzeniem sztyletu Tutenchamona;
W 117. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:59 skórze dla robota wyposażonej w bardzo czuły zmysł dotyku; 2) 08:00 strukturze szkieletu rozgwiazdy, która może się przydać inżynierom; 3) 13:08 spaniu w podróży: czy sen poza domem jest dłuższy, czy krótszy?
W 118. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam: 1) 00:51 o zarządzaniu krajobrazem przez Aborygenów, czego częścią są celowo wywoływane pożary: jak się okazuje, na długą metę skutkiem tego jest mniej niebezpiecznych pożarów; 2) 10:26 o pierwszych milionach lat naszej planety, o powstaniu oceanu, atmosfery i tak dalej 3) 22:37 o tym, że mężczyźni oceniają swoje umiejętności wyżej niż kobiety, ale tylko wtedy, kiedy są to umiejętności "stereotypowo męskie".
W 119. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:52 zastosowaniu uczenia maszynowego do odgadywania brakujących liter i wyrazów w starożytnych greckich inskrypcjach; 2) 10:54 pomiarach stężenia 61 związków aktywnych farmakologicznie w rzekach świata; 3) 19:29 ciekawym zjawisku psychologicznym, które może sprawić, że po poznaniu policjanta będziemy mniej skłonni popełniać przestępstwa.
W 120. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam: 1) 01:04 o tym, co się dzieje w świecie nauki w kraju ogarniętym wojną; 2) 12:33 ile osób trzeba zbadać, żeby powiązać ze sobą cechy mózgu ze zjawiskami psychologicznymi; 3) 25:29 o ważącym 30 miligramów samodzielnym urządzeniu monitorującym, którego budowa inspirowana jest nasionami dmuchawca.
W 121. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:01 analizie danych na temat snu i czuwania u 100 tys. osób, z których komputer "wyciągnął" automatycznie 16 stylów spania, w tym 4 nieznane wcześniej nauce typy bezsenności; 2) 13:11 materiale wybuchowym potężniejszym niż wszystkie inne; 3) 19:57 pierwszej w historii komunikacji z całkowicie sparaliżowanym mężczyzną poprzez interfejs mózg-komputer.
W 122. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:31 nowych badaniach nad starym zjawiskiem językowym: słowa "bouba" i "kiki" kojarzą się z określonymi kształtami, tylko czemu? 2) 09:28 magnetycznej dżdżownicy origami, która może w przyszłości pełzać naczyniami krwionośnymi i dostarczać leki do tkanek; 3) 15:10 tym, jak zmierzyć kolorowość ptaków na całym świecie i potwierdzić, czy polskie ptaki są naprawdę tak monotonne, jak się wydaje.
W 123. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:43 wynikach pomiaru masy bozonu W, które mają potencjał, żeby porządnie namieszać w podstawach fizyki; 2) 13:10 robocie długo i żmudnie szkolonym, żeby zręcznie obsługiwać tkaniny, fałdy i rękawy; 3) 17:53 skutkach mieszkania w mieście, zwłaszcza o uporządkowanej siatce ulic, na umiejętność nawigacji.
W 124. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:39 wielkiej symulacji klimatycznej pomagającej zrekonstruować, kiedy i którędy wyszliśmy z Afryki 2) 12:00 nawigowaniu cienkim drucikiem po wnętrzu mózgu przy pomocy zewnętrznego pola magnetycznego - a to wszystko w celu chirurgicznym 3) 19:54 zapachu mokrej ziemi, który może być, jak się okazuje, zapachem odstraszającym nicienie.
W 125. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:49 sterowaniu łazikiem przez człowieka z orbity, co przetestowano właśnie na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, a co ma nam pomóc w podboju Kosmosu; 2) 09:24 "drukowaniu" szkłem, a właściwie nie drukowaniu, tylko utwardzaniu światłem, ale za to w skali mikroskopowej; 3) 19:49 tym, czy naukowcy stosują wobec siebie nawzajem clickbait?
W 126. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:04 wielkim badaniu osobowości psów w poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie, czy różne rasy rzeczywiście mają różną osobowość? 2) 14:38 najgorszych scenariuszach klimatycznych i co o nich sądzić? 3) 23:04 "inteligentnym" reaktorze chemicznym wzorowanym na liściach zamykających się na noc.
W 127. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:56 możliwościach odciągania dwutlenku węgla z powietrza, również przy pomocy gigantycznych hodowli topoli i trawy o nazwie miskant; 2) 13:45 trzęsieniach ziemi na Marsie, nazywanych czasem hiperpoprawnie "trzęsieniami Marsa", co w sumie nie ma sensu, bo chodzi przecież o trzęsienia "ziemi", a nie trzęsienia "Ziemi", w związku z czym gdy dochodzi do zjawisk sejsmicznych na Marsie, są to trzęsienia ziemi na Marsie, podobnie jak przyszli hodowcy na Marsie będą wtykać sadzonki w ziemię, a nie w Marsa; 3) 19:39 pierwszym udanym wyhodowaniu gruczołu łzowego z komórek macierzystych, co nie jest może gigantycznym przełomem w nauce, ale za to daje nam pretekst, żeby pomówić o łzach.
Dzisiaj opowiadam o: 1) 01:23 znalezionym w Laosie zębie, który pokazuje, że bliscy krewniacy Neandertalczyków, Denisowianie, radzili sobie lepiej niż przypuszczaliśmy; 2) 05:50 grupie galaktyk pozbawionych ciemnej materii, co mówi nam zaskakująco dużo o tym ważnym skladniku Kosmosu; 3) 11:02 udanym nagraniu dźwięków Marsa przez łazika Perseverance.
W 129. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:53 miękkim bezprzewodowym stetoskopie, który nie tylko nagrywa przez 10 godzin odgłosy pracy serca i płuc, ale ponadto analizuje je, wykrywając automatycznie: szmery, trzeszczenia, furczenia, rzężenia i świsty; 2) 08:02 metapowierzchni, czyli "superpowierzchni", wyposażonej w sterowany elektrycznie "mikrodywan" z witek, mogący sterować płynami w skali mikro; 3) 13:31 papugach, które przemieszczają się z pomocą dziobu, co oznacza, że głowa staje się ich trzecią kończyną.
W 130. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:43 definicji molestowania seksualnego i próbie policzenia, przez ekonomistów, na ile wyceniamy molestowanie w pracy; 2) 09:52 symulacji dwóch krążących wokół siebie supermasywnych czarnych dziur i o tym, jak je rozpoznać z dużej odległości; 3) 16:00 pradawnej żyrafie z potężnym kostnym hełmem, prawdopodobnie do walenia się nawzajem po głowach.
W 131. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:58 matach-tratwach z wielkich glonów (listownic), które pokonują tysiące kilometrów po oceanie, a z nimi małe ekosystemy; 2) 07:57 termometrze mniejszym od połowy milimetra, który mierzy temperaturę z dokładnością lepszą od mikrokelwina; 3) 15:34 fundamentalnych fizycznych ograniczeniach na zdolność małych żab do kontrolowania lotu.
W 132. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:03 prawdziwej temperaturze mózgu ludzkiego; 2) 06:51 pochodzeniu dżumy; 3) 14:51 kontrolowaniu poziomu paniki u rybek;
W 133. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam: 1) 01:24 o tym, jak sonda OSIRIS-REx zgarnęła garść gruzu z asteroidy Bennu; 2) 12:10 o tym, że nawet lokalny konflikt nuklearny może spowodować zagładę ludzkości; 3) 27:30 o tym, że finwale wróciły na swoje historyczne terytoria łowieckie.
W 134. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:02 statystykach na temat wzrostu spożycia marihuany w stanach USA, gdzie doszło do jej legalizacji; 2) 04:34 mózgu, który stale przewiduje przyszłość - i jak wygląda, kiedy się go zaskoczy; 3) 17:03 gofferach, które być może, choć prawdę mówiąc niekoniecznie, hodują sosny.
W 135. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:07 badaniach nad snem pająków, z których wynika, że może nawet mają sny; 2) 09:17 substancji, która po wstrzyknięciu do krwiobiegu sprawia, że w sercu rozświetla się układ bodźcotwórczo-przewodzący, co może znacząco pomóc chirurgom; 3) 16:40 fizyce bujania kajakiem, która jest zaskakująco podobna do fizyki fal i cząstek kwantowych.
W 136. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:19 udanej amputacji stopy sprzed 31 tysięcy lat; 2) 07:51 fatalnych skutkach niewyspania, nawet o godzinę-dwie; 3) 16:31 pięknym potworku o nazwie Saccorhytus; 4) 20:06 pierwszych zdjęciach planety pozasłonecznej wykonanych przez Teleskop Kosmiczny Jamesa Webba.
W specjalnym odcinku "Czytamy naturę" siadamy nad tegorocznym IgNoblem z Literatury, przyznanym za badania nad przyczynami, dla których teksty prawnicze są tak trudne do zrozumienia, trudniejsze nawet niż teksty akademickie.
W 137. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:06 robotach zawierających na pokładzie prawdziw
W 138. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:07 pierwszym przypadku, gdy udało się wyznaczyć masę pojedynczej, nieaktywnej czarnej dziury w naszej galaktyce; 2) 12:25 wyszkoleniu algorytmu ML na pełnym kwantowym opisie wody, aby symulował ją potem "na oko" 3) 22:02 psich łzach ze wzruszenia, że człowiek w końcu wrócił do domu.
W specjalnym odcinku "Czytamy naturę" siadamy nad tegorocznym IgNoblem z Medycyny, przyznanym za badania nad skutecznością lodów w łagodzeniu stanów zapalnych jamy ustnej przy stosowaniu chemioterapii.
W 139. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:47 symulacji przestawienia się 70 mln ludzi na samochody elektryczne: czy ładować w domu? a może w miejscu pracy? i jak to wpłynie na sieć energetyczną? 2) 12:01 nieoczywistych skutkach pojawienia się roślin na Ziemi; 3) 18:41 stereotypie leniwego, zdemotywowanego, zblazowanego palacza marihuany: ile w tym prawdy?
W specjalnym odcinku "Czytamy naturę" siadamy nad tegorocznym IgNoblem z Historii Sztuki, przyznanym za badania nad pewnym tajemniczym rytuałem przedstawionym na dzbanach Majów.
W 140. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:02 skutkach medytacji (a właściwie mindfulness) dla osób wychodzących z uzależnienia. 2) 13:14 tym, jak zwykły wąż staje się ciepłolubny - historia z Tybetu, ale jakże uniwersalna; 3) 21:17 badaniach nad wydajnością dzieci jako zbieraczy pożywienia: po co tak długo dorastać?
W specjalnym odcinku "Czytamy naturę" siadamy nad tegorocznym IgNoblem z fizyki, przyznanym za badania nad fizycznymi podstawami pływania w formacji "na gęsiego".
W 141. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:42 badaniach genetycznych neandertalczyków z dwóch rosyjskich jaskiń, dzięki którym udało się odtworzyć powiązania rodzinne między ich mieszkańcami; 2) 09:13 najstarszej materii organicznej w naszym Układzie Słonecznym, która, jak się okazuje, przyfrunęła do nas z gazu galaktycznego; 3) 17:14 próbie oszacowania, ile jest na świecie mrówek - w sensie ile osobników?
W specjalnym odcinku "Czytamy naturę" siadamy nad tegorocznym IgNoblem z Ekonomii, przyznanym za badania nad rolą przypadku i talentu w życiu - mocno naciągane, ale za to banalne.
W 142. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:53 trzęsieniach ziemi wywołanych przez uderzenia meteorytów o powierzchnię Marsa; 2) 08:50 algorytmie, który samodzielnie steruje automatem chemicznym, zlecając mu wykonanie takich reakcji, jakich najbardziej potrzebuje; 3) 21:08 badaniach nad "efektem długopisu" - czy jeśli ułożę twarz w grymas przypominający uśmiech, to czy będzie to miało pozytywny wpływ na mój humor?
W specjalnym odcinku "Czytamy naturę" siadamy nad tegorocznym IgNoblem z inżynierii bezpieczeństwa, przyznanym za stworzenie realistycznego fantomu łosia do testów zderzeniowych.
W specjalnym odcinku "Czytamy naturę" siadamy nad tegorocznym IgNoblem z biologii, przyznanym za badania nad odrzucaniem ogona przez skorpiony, co prowadzi do kłopotliwych skutków ubocznych.
W 143. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:08 zdjęciu, na którym są trzy supernowe - a może jedna, ale trzy razy? 2) 06:49 tym, jak w praktyce działa wkręcanie ludzi w myślenie rasowe; 3) 12:51 matematycznych kulkach, które marszczą się jak wysychająca marakuja.
W 144. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:08 eksperymencie społecznym z Atlanty: co się dzieje, gdy nagle zabranie hulajnóg elektrycznych; 2) 08:22 obwodach, w których przewodnikiem jest płynny metal - idealne do zastosowań w "noszalnej elektronice"; 3) 13:45 krótkiej historii śledzia bałtyckiego.
W specjalnym odcinku "Czytamy naturę" siadamy nad tegorocznym IgNoblem z inżynierii, przyznanym za badania nad ludzkim sposobem korzystania z cylindrycznych gałek.
W 145. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:56 rozwinięciu technologii druku 3D o nazwie CLIP tak, że jest znacznie szybsza; 2) 10:45 dziwnych właściwościach wody, które mają znaczenie w skali planetarno-kosmicznej; 3) 19:54 trzepaniu głową w trakcie koncertu i jego zależności od głębokich basów.
W 146. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:05 nowej technologii przenoszenia nadruku na dowolną powierzchnię przy pomocy karmelków; 2) 07:34 mózgu odległego przodka stawonogów, sprzed 520 mln lat; 3) 14:00 tempie ewolucji słów - okazuje się, że te kojarzące się negatywnie ewoluują szybciej.
W 147. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:11 postępach w organizowaniu hodowli komórkowych; 2) 10:27 podglądaniu wędrówki wirusa tuż przed przyczepieniem się do komórki; 3) 18:01 handlu cyną w epoce brązu.
W 148. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:12 dyplomacji uprawianej przez AI - i to nieźle! 2) 12:25 samoleczących się robotach, 3) 17:58 rekinach wykorzystywanych do prowadzenia obserwacji naukowych.
W 149. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:51 procesie nudnienia nauki - coraz mniej artykułów wprowadza innowację do swojej dyscypliny; 2) 09:26 żabach, które potrafią wycofać 90% swoich czerwonych krwinek do wątroby, żeby uzyskać przezroczystość; 3) 13:52 starożytnym rzymskim betonie, który ma zdolność samoleczenia.
Materiał powstał dzięki dofinansowaniu ze środków Programu Strategicznego Inicjatywa Doskonałości w Uniwersytecie Jagiellońskim.
W 151. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:54 zupełnie nowym typie pierwotniaka, który, jako pierwszy, umie "odgryzać" fragmenty innego pierwotniaka; 2) 07:04 tym, ile lat trwa ludzkie pokolenie; 3) 14:01 początkach 260-dniowego kalendarza Majów i o kosmicznej geometrii ich architektury.
W 152. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:49 nieskończonych labiryntach atomowych powstałych z metalo-organicznych klocków; 2) 10:22 bakteriach w wodzie źródlanej ze zboczy Góry Fudżi. 3) 16:08 negatywnych skutkach zamykania szkół w czasie pandemii;
W 153. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:04 rozlicznych sposobach, na jakie marszczy się obsychający pączek; 2) 09:59 głębokiej strukturze hawajskich wulkanów, wywnioskowanej na podstawie mikrotrzęsień ziemi; 3) 21:33 sztucznym układzie pokarmowym kaczki i tym, co z niego wychodzi.
W 154. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:05 zastosowaniu rezonansu magnetycznego (fMRI) w sprawach sądowych, gdy potrzebny jest głos nieuprzedzonego "zwykłego człowieka"; 2) 11:11 odkryciu pierścienia wokół planety karłowatej Quaoar; 3) 17:27 środkach stosowanych przez starożytnych Egipcjan przy mumifikacji.
W 155. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:49 ciekawym projekcie inżynieryjnym: maleńkim nośniku do nasion, który bez żadnego zasilania wkręca się 1 cm w glebę; 2) 09:19 kilonowych - czym są i dlaczego zaciekawiło nas, że są bardzo symetryczne; 3) 14:01 badaniach nad wargatkami czyścicielami, którym pokazuje się lustro.
W 156. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:07 badaniach nad hubą - jak wygląda pod mikroskopem i dlaczego interesują się nią inżynierowie; 2) 11:55 kolejnym kroczku naprzód na drodze ku drukowanym organom: tym razem drukujemy naczynia krwionośne; 3) 19:03 eksperymentach z paleolitycznymi grotami: czasem trzeba po prostu strzelić w kozła.
W 157. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:09 historii wina, wywnioskowanej na podstawie wielkich badań genetycznych; 2) 06:49 szlaku neuronalnym prowadzącym z gardła do mózgu, wywołującym uczucie bycia chorym; 3) 16:57 pluskwiaku, który wysikuje dziennie 300-krotność swojej masy, wszystko w postaci precyzyjnie wystrzelonych kropelek, naginających prawa fizyki.
W 158. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:01 3-letniej suszy, która nawiedziła Anatolię w latach 1198-1196 p.n.e. i być może wykończyła Imperium Hetytów; 2) 14:27 mózgu (larwy) muchy, zbadanym z dokładnością do pojedynczego neuronu, a nawet i synapsy, i co z tego wynika; 3) 31:08 przejściu dla pieszych, na które nagle wchodzą ludzie z dwóch przeciwnych kierunków - co na to fizyk?
W 159. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:00 badaniach nad mikropęcherzykami, które są obecne w łzach, a stanowią chemiczną esencję całego ciała; 2) 07:49 nowym dodatku do kompozytów polimerowych, które stosuje się w przemyśle kosmicznym; 3) 13:31 zależności inteligencja-powodzenie życiowe: wcale nie jest tak oczywista, jak by można pomyśleć.
W 160. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:07 elektronice neuromorficznej, czyli udającej mózg już na poziomie elementarnych podzespołów elektronicznych; 2) 08:57 podboju przez rośliny gruntu odsłoniętego po topniejącym lodowcu; 3) 16:38 skutkach poparcia Joe Bidena przez czasopismo "Nature".
W 161. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:05 płynnej granicy pomiędzy bardzo małą gwiazdą i bardzo masywną planetą; 2) 07:45 trenowaniu samochodów autonomicznych w rzeczywistości rozszerzonej; 3) 14:14 najlepszym czasie na codzienną porcję ćwiczeń.
W 162. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:58 wysokiej jakości symulacji tsunami, które w styczniu 2022 roku obiegło cały Ocean Spokojny; 2) 07:53 tym, jakie są skutki rozpoczynania zajęć o barbarzyńskiej porze, jaką jest 8 rano; 3) 17:42 Chińczykach, którzy odkryli nowy materiał i bawią się nim intensywnie.
W 163. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:03 dowodach (we włosach!) stosowania przynajmniej dwóch różnych substancji psychoaktywnych w epoce brązu; 2) 11:58 układzie nerwowym żebropławów, który ma zupełnie inną architekturę niż wszystkie inne układy nerwowe zwierząt; 3) 19:05 zapachu nowego auta, który może być toksyczny.
W 164. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:01 podstawach fizycznych huśtania się na huśtawce i obserwacjach, które są jeszcze bardziej skomplikowane; 2) 14:00 odgłosach wydawanych przez zestresowane rośliny; 3) 24:42 obrazkach, które łatwo i trudno zapamiętać.
W 165. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:03 nowej, lepszej chronologii wybuchów wulkanów w latach 1100-1300, opracowanej na podstawie opisów zaćmień Księżyca; 2) 10:49 biotechnologicznym zamienniku ścięgna, wyposażony od razu w elektronikę; 3) 17:15 pięknym ekosystemie zorganizowanym wokół rozsychającego się błota.
W 166. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:02 hodowli adipocytów, czyli komórek tłuszczowych, w celach kulinarnych; 2) 07:20 pierwszym przypadku zaobserwowania gwiazdy pochłaniającej swoją planetę; 3) 11:48 poskoczku mułowym, który jest półlądową rybą, w dodatku mrugającą.
W 167. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:44 sposobie, w jaki rekiny potrafią wstrzymywać oddech podczas nurkowania, i o tym, dlaczego to robią; 2) 10:43 pierścieniach Saturna, które powolutku się zabrudzają; 3) 14:35 tonięciu różnych obiektów w piasku, między innymi cylindrów typu Scarface.
W 168. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:15 depresji - że występuje częściej w miastach niż na wsi; pytanie brzmi jednak, gdzie w miastach? 2) 11:21 małym meteorycie, który kryje w sobie wielką wiedzę o polu magnetycznym Marsa; 3) 22:08 pustynnych latawcach i o najstarszych wykutych w skale planach architektonicznych.
W 169. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:06 przypuszczalnym pochówku Homo naledi 2) 12:08 dużym postępie w rozwoju USG 3) 18:32 łokciach, sążniach i innych miarach antropometrycznych z całego świata
W 170. odcinku "Czytamy naturę" gadam o: 1) 00:55 algorytmie do optymalizacji algorytmów sortujących - z sukcesami; 2) 14:42 wczesnych, przednowotworowych stadiach raka żołądka; 3) 27:11 kosztach babrania się przez naukowców w kropkach i przecinkach.
W 171. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:50 walce Kolumbijczyków z hipopotamami, które sprowadził tam Pablo Escobar; 2) 11:38 przeszczepie matczynego mikrobiomu dzieciom urodzonym przez cięcie cesarskie; 3) 24:28 technikach nawigacyjnych mrówek na tunezyjskich solniskach.
W 172. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:06 badaniach nad smart drugs, które mają pomagać w wysiłku umysłowym - tylko co tak naprawdę robią? 2) 11:17 ważnym kroku na drodze do odtworzenia zagadki powstania życia; 3) 19:17 czasach powszechnego upadku moralnego - które są zawsze.
W specjalnym wakacyjnym odcinku "Czytamy naturę" wybieram się z Wami na lekką i przyjemną wycieczkę. Pierwszy przystanek to zwłoki wieloryba na dnie oceanu.
W drugim specjalnym odcinku wakacyjnym "Czytamy naturę" wybieram się z Wami na kolejną wycieczkę. Przystanek pierwszy: teorie spiskowe, z czego przynajmniej trzy prawdziwe. Źródła: 1) Grimes, D. R. (2016). On the viability of conspiratorial beliefs. PloS one, 11(1), e0147905. https://journals.plos.org/plosone/art... 2) Bromwich, M. R. (1998). The FBI Laboratory: an investigation into laboratory practices and alleged misconduct in explosives-related and other cases. DIANE Publishing. https://oig.justice.gov/sites/default... 3) Kuwayama, K., Nariai, M., Miyaguchi, H., Iwata, Y. T., Kanamori, T., Tsujikawa, K., ... & Inoue, H. (2018). Micro-segmental hair analysis for proving drug-facilitated crimes: evidence that a victim ingested a sleeping aid, diphenhydramine, on a specific day. Forensic science international, 288, 23-28. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29705... 4) Nahm, M., Navarini, A. A., & Kelly, E. W. (2013). Canities subita: a reappraisal of evidence based on 196 case repor
W 173. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:44 replikacji słynnego badania portfelowego, dotyczącego poziomu uczciwości na całym świecie; 2) 12:29 badaniu stężenia związków typu PFAS, prawdopodobnie szkodliwych, w papierowych i tylko papierowych słomkach; 3) 18:27 poszukiwaniu stworzeń wielokomórkowych - i ogólniejszym pytaniu, co to jest wielokomórkowość.
W 174. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:51 bakteriach, które rozbijają i zjadają plamy ropy naftowej na oceanach; 2) 06:09 związkach między układem kontynentów a ginięciem gatunków w dłuugiej skali czasowej; 3) 13:21 poziomie złożoności języków.
W 175. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:08 nowej automatycznie wygenerowanej mapie wszystkich możliwych (?) zapachów; 2) 14:07 mrówkach oraz związkach pomiędzy ich życiem społecznym, ekspresją genów i wszystkim innym; 3) 20:21 sposobie projektowania brył tak, aby staczały się po dowolnej zadanej trajektorii.
W 176. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:56 przywróceniu mowy częściowo sparaliżowanej kobiecie poprzez tłumaczenie aktywności mózgu na słowa; 2) 13:17 skutkach pierwszej tury obserwacji dalekiego Kosmosu przez Teleskop Kosmiczny Jamesa Webba; 3) 22:30 mózgu psa, a właściwie o tym, jak reaguje na człowieka mówiącego słodkim głosikiem.
W 177. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:17 tajemniczym stworzeniu, które w 2018 roku sfotografował pewien Japończyk, i dopiero dzisiaj udało się rozgryźć, co to właściwie jest; 2) 09:45 dwóch fizykach, którzy postanowili wygenerować najbardziej spektakularne zderzenie dwóch czarnych dziur; 3) 14:44 badaniu rzeźb glinianych pod mikroskopem w poszukiwaniu odcisków palca artysty.
W specjalnym odcinku "Czytamy naturę" siadamy nad tegorocznym IgNoblem z psychologii, przyznanym za badania nad formowaniem się tłumów oraz gapieniem się tam, gdzie gapią się wszyscy.
W specjalnym odcinku "Czytamy naturę" siadamy nad tegorocznym IgNoblem z literatury, przyznanym za badania nad dziwnym uczuciem towarzyszącym powtórzeniu pewnego słowa wiele razy pod rząd.
W 178. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:03 1828 wybuchach na Ukrainie zarejestrowanych przez sejsmologów; 2) 09:09 badaniach nad zachowaniem się antymaterii w polu grawitacyjnym; 3) 19:36 efekcie Dunninga-Krugera na nowo zbadanym.
W 179. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:58 poszukiwaniach struktur architektonicznych ukrytych pod lasami Amazonii; 2) 09:48 chmurach powstających na planetach zupełnie innych niż te, które znamy z naszego otoczenia; 3) 17:23 dźwiękach Korotkowa, za pomocą których mierzy się tętno, a które dopiero teraz znalazły swoje wyjaśnienie.
W specjalnym odcinku "Czytamy naturę" siadamy nad tegorocznym IgNoblem z inżynierii mechanicznej, przyznanym za badania nad chwytakiem wyprodukowanym z martwego pająka.
W 180. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:45 bionicznej ręce z dwukierunkową komunikacją, czyli taką, którą użytkownik czuje jako swoje własne ciało; 2) 10:47 zderzeniu dwóch planet, które - chyba - właśnie zaobserwowaliśmy; 3) 19:43 brukowaniu powierzchni Księżyca przy pomocy lasera.
W specjalnym odcinku "Czytamy naturę" siadamy nad tegorocznym IgNoblem w dziedzinie nauk o odżywianiu, przyznanym za badania nad skutkami gastronomicznymi delikatnego drażnienia języka prądem.
W 181. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:23 długofalowych skutkach jednorazowego przekazania osobom bezdomnym 7500 dolarów; 2) 15:40 Thyrze, wielkiej królowej Wikingów; 3) 23:53 wnętrzu jelita trylobita;
W specjalnym odcinku "Czytamy naturę" siadamy nad tegorocznym IgNoblem w dziedzinie fizyki, przyznanym za badania nad mąceniem wody wywoływanym przez sardele.
W 182. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:22 błyskawicznym badaniu genetycznym guza nowotworowego w czasie operacji mózgu, aby pomóc chirurgom w decyzji; 2) 18:55 zwierzętach, które ledwie są zwierzętami; 3) 22:39 skutkach i skuteczności lockdownów COVID-owych w Australii.
"Czytamy naturę" ma już 5 lat! Z tej okazji 183. odcinek nagrywamy w formule LIVE, czyli "na żywca". ???? Oprócz całkiem zwyczajnych, czyli szalenie ciekawych 3 newsów naukowych, zapraszam do komentowania, zadawania pytań i rozmów na tematy wszelakie. Do zobaczenia! Materiał powstał dzięki dofinansowaniu ze środków Programu Strategicznego Inicjatywa Doskonałości w Uniwersytecie Jagiellońskim.
W 184. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:09 projektowaniu materii, od atomu wzwyż, 2) 06:56 zasadach ewolucji panujących w głębinach oceanu, 3) 16:03 opasce biometrycznej na nadgarstek wykonanej z elektronicznego poliestru.
W 185. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:59 badaniach mózgów noworodków pokazujących, że już w łonie matki "zaprzyjaźniły się" z językiem, który słyszały za życia płodowego; 2) 09:34 pseudo-technecie, czyli odpowiednio dobranej mieszaninie pierwiastków doskonale udających technet; 3) 15:52 badaniach poziomu atrakcyjności ptaków, z których wynika ranking ptaków najatrakcyjniejszych i najbrzydszych.
W 186. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:08 cząstce promieniowania kosmicznego, która wyskoczyła chyba z pustej przestrzeni; 2) 13:26 tym, co diamenty potrafią nam powiedzieć o rozpadaniu się kontynentów; 3) 20:50 związku między chorobami serca i otyłością a odległością do sklepów i restauracji.
W 187. odcinku "Czytamy naturę" spotykam się z Wami podwójnie! Po pierwsze, odcinek będzie nagrywany na żywo w Katowicach na scenie Śląskiego Festiwalu Nauki. Po drugie, będzie też równolegle transmitowany na YouTube. Odrobina chaosu jeszcze nikomu nie zaszkodziła, prawda? A opowiadam o: 1) nietypowych warunkach atmosferycznych, które mogły pomóc w zatopieniu "Moskwy" 13 kwietnia 2022 roku; 2) magnetycznych nanoszczotkach do czyszczenia naczyń krwionośnych z zakrzepów; 3) mikrodrzemkach pingwina, które łącznie składają się na całkiem porządny sen.
W 188. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:05 nowej pięknej mapie mózgu myszy, wraz z wyjątkowo dokładną analizą różnych rodzajów neuronów; 2) 10:37 dymie z kalifornijskich pożarów, który wywołał chmury nad Limassol; 3) 15:23 fizyce rzutu monetą, która prowadzi do wniosku, że nie jest on w pełni symetryczny.
W 189. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:28 NEOMOD2, czyli najnowszej wersji modelu Near-Earth Objects, czyli obiektów astronomicznych zbliżających się niepokojąco do Ziemi; 2) 11:05 badaniach nad fizyką zbrylania się świeżo zmielonej kawy; 3) 21:15 skutkach omszenia dla wielkich murów, na przykład chińskich;
W 190. odcinku "Czytamy naturę" czytamy, co redaktorzy czasopisma "Science" uznali za największe przełomy naukowe roku 2023.
W 191. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:52 przeglądzie aktywności na oceanach świata, ujawniającej np. niezgłaszane statki rybackie; 2) 15:08 czujniku aktywności serca działającym na odległość - małą, ale zawsze; 3) 23:40 robotach wykonywanych metodą sprytnego doboru ściegów.
W 192. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:12 algorytmie diagnostycznym AMIE, który nie tylko dobrze diagnozuje, ale i w rozmowie jest podobno przyjemniejszy od człowieka; 2) 17:21 badaniach Pasa Kuipera, z których wynika, że może coś ciekawego krąży w zewnętrznym Układzie Słonecznym; 3) 25:43 historii przemocy na Bliskim Wschodzie, od 12 tys. lat p.n.e.
W 193. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:26 nowym typie materiału polimerowego: twardym gąbczastym hydrożelu o nazwie "hydrospongel", czyli chyba "hydrogąbżel"; 2) 11:15 skutkach weryfikowania "dezinformacji" w internecie - wywołuje ono efekt odwrotny do zamierzonego; 3) 25:20 losach pewnej mamucicy - czyli wracamy do historii z odcinka nr 99;
W 194. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:12 autonomicznym laboratorium produkującym białka, zagonionym do optymalizacji ważnego przemysłowo enzymu; 2) 09:41 najstarszych śladach po tylakoidach, co daje nam wgląd w głęboką historię fotosyntezy; 3) 15:58 badaniach nad poziomem agresji u mężczyzn, którzy wąchają łzy kobiece.
W 195. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:30 szkoleniu algorytmu do rozpoznawania obrazu na filmach z prawdziwego życia małego dziecka; 2) 14:21 analizie radarowej dna niegdysiejszego marsjańskiego jeziorka; 3) 21:05 badaniu tego, jakie jest właściwie prawdopodobieństwo, że złapię COVID po kontakcie z osobą chorą trwającym np. 1 godzinę?
W 196. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:07 pięknym badaniu na temat relacji lekarz-pacjent, z wielkim pytaniem w tle: dlaczego lekarze zapisują na biegunkę antybiotyk, a nie elektrolity? 2) 18:47 bujaniu się Mimasa, satelity Saturna, z którego wynika, że ma młodziutki ocean; 3) 28:40 powstawaniu nowych gatunków na Madagaskarze w tym powstających i ginących rzek i gór.
W 197. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:04 cewniku z magnetyczną końcówką, dzięki któremu można zręcznie dobierać się do skrzepów, zapobiegając udarowi mózgu; 2) 09:41 narzędziu z kości słoniowej sprzed 25 tysięcy lat, którego przeznaczenie chyba zostało właśnie wyjaśnione; 3) 15:09 wielkim badaniu na temat skuteczności różnych metod przekonywania do sprawy globalnych zmian klimatycznych.
W 198. odcinku opowiadam o: 1) 00:57 poszukiwaniach mikroplastiku w osadach jezior - a wszystko po to, żeby przyszpilić antropocen; 2) 10:08 wielkich kamiennych strukturach, które kiedyś pomagały naszym przodkom w polowaniach, a obecnie spoczywają na dnie Morza Bałtyckiego; 3) 17:46 drażnieniu dorosłych dla zabawy, czyli tzw. szkubaniu, u 4 gatunków małp.
W 199. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:11 psychoterapii depresji poporodowej, przeprowadzanej przez szybko przeszkolonych ochotników; 2) 09:54 wiatrach słonecznych od olbrzymich gwiazd, które rozganiają dyski protoplanetarne; 3) 16:42 amulecie sprzed 2000 lat, na którym znaleziono inskrypcję, będącą chyba najstarszym zabytkiem języka baskijskiego.
W 200. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:17 pierwszym opisanym przypadku karmienia mlekiem u płazów - a konkretniej płaza beznogiego o uroczej nazwie marszczelec; 2) 07:33 geoinżynierii, czyli wielkiej interwencji mającej na celu powstrzymanie zmian klimatu, tym razem w postaci rozpylania w atmosferze związków siarki; 3) 16:17 poszukiwaniu związków chemicznych we krwi, które mogą służyć do oszacowania, od ilu godzin ktoś nie spał.
W 201. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:09 EELS, czyli wężowatym robocie NASA/JPL do badania satelitów lodowych, zwłaszcza Enceladusa; 2) 12:18 precyzyjnym oszacowaniu, ile jest ciemnej materii w naszej własnej galaktyce; 3) 18:52 badaniu archeologicznym majańskich dzbanów, w których znaleziono ślady nikotyny.
W 202. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:25 wpływie turbin wiatrowych na ceny domów, które znajdują się w pobliżu; 2) 09:09 supermasywnej czarnej dziurze, wokół której kręci się - chyba - czarna dziura o nietypowej, pośredniej masie; 3) 18:32 robocie, który naśladuje miny swoich rozmówców;
W 203. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:13 kosztach ekologicznych wydobywania pierwiastków potrzebnych do "zielonej energetyki", np. litu i pierwiastków ziem rzadkich do baterii elektrycznych albo neodymu do turbin wiatrowych; 2) 08:57 linii produkcyjnej do ciągłego drukowania 3D mikrostruktur, o detalach liczonych w mikrometrach; 3) 17:53 wspaniałych kijkach produkowanych 300 tys. lat temu przez neandertalczyków.
W odcinku specjalnym "Czytamy naturę" opowiadam o nowiutkim badaniu z udziałem Mateusza Sikory z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dotyczy ono przewidywania struktury białek, czyli tematu, który leży u podstaw tysięcy konkretnych problemów w biologii i medycynie.
W 204. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:03 związkach pomiędzy cyklem miesiączkowym i fazami Księżyca: niby oczywiste, ale wcale nie; 2) 15:02 robotach grających w piłkę nożną, z całkiem świeżą gracją; 3) 24:39 rytualnych morderstwach z okresu neolitu według pewnego ustalonego wzorca.
W 205. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:14 toksyczności w mediach społecznościowych 2) 14:45 migawce z wczesnych dziejów Układu Słonecznego - kiedy planety olbrzymie trafiły na swoje dzisiejsze orbity?; 3) 24:35 opadaniu chińskich miast pod wpływem ciężaru budynków i zużywania wód gruntowych;
W 206. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:50 ekonomii klimatycznej: kto straci (prawie wszyscy), a kto zyska (północnicy!) na zmianach klimatu do roku 2100; 2) 13:08 ciężkim losie fizyków, którzy próbują znaleźć neutrina tau w stogu siana; 3) 28:09 przełomowym wydarzeniu w dziejach Majów, kiedy to - chyba... - spalono publicznie pewne bardzo ważne zwłoki.
W 207. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:58 najskuteczniejszej metodzie przekonywania dużej grupy ludzi: trzeba dotrzeć do kluczowych osób w społeczności, tylko którzy to? 2) 13:43 soczewkach magnetohydrodynamicznych (!) na Słońcu; 3) 22:01 gigantycznym łososiu szablozębnym, który okazał się łososiem kolcozębnym.
W 208. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:02 kilku latach wysiłku, żeby stworzyć trójwymiarową mapę 1 milimetra sześciennego mózgu ludzkiego; 2) 18:24 mikroskopijnych zębatkach ze śmigiełkami, stworzonych metodą kirigami, a sterowanych metodą optoelektroniczną; 3) 25:24 szkoleniu psów, aby znajdowały rzadkie grzyby.
W 209. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:26 nowej metodzie wytwarzania diamentów syntetycznych, która - po raz pierwszy - nie wymaga osiągania wysokich ciśnień; 2) 07:13 próbie oszacowania, od jak dawna Io jest aktywny wulkanicznie - oj, trzeba się mocno nakombinować... 3) 15:59 cząsteczkach, które spontanicznie układają się w trójkąt Sierpińskiego.
W 210. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:15 analizie 21000 esejów napisanych przez kandydatów na studia - którym się później lepiej powiodło? okazuje się, że można to ocenić na podstawie sposobu, w jaki nawigują po uniwersum słów i idei; 2) 11:22 nowym, oryginalnym modelu dynama magnetohydrodynamicznego, czyli tego, co generuje słoneczne pole magnetyczne; 3) 19:24 pierwszym opisanym przypadku stosowania rośliny leczniczej miejscowo w celu przyspieszenia gojenia rany - przez orangutana.
W 211. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:07 tabletce, a właściwie żelce wykonanej z hydrożelu enzymatycznego, która zamienia alkohol w kwas octowy; 2) 07:16 sprytnym sposobie na to, żeby nie zapychały się membrany w urządzeniach do odsalania wody morskiej; 3) 13:09 liczeniu do 4 przez wrony: jak to robią?
W 212. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:20 śladzie, jaki zostawia w plemnikach dieta; 2) 10:27 dyszy do drukarek 3D, która zmienia kształt; 3) 17:50 skuteczności interwencji rządowych, które były prawdopodobnie zerowe lub ujemne;
W 213. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 00:59 badaniu na niby oczywisty temat: że ludzie wolą prostsze nagłówki; tylko co to właściwie znaczy "prostszy"? 2) 08:46 organach na płytce (organ-on-chip), w tym przypadku modelu ludzkiej nerki; 3) 17:11 pięknym projekcie nazwania wszystkich lokalnych ptaków w języku zuluskim.
W 214. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:12 badaniu składu atmosfery planety pozasłonecznej 55 Cancri e; 2) 08:52 uchyłkach powietrznych pod pachami ptaków szybujących; 3) 18:20 wpływie snu na poczucie żenady po usłyszeniu własnego fałszowania.
W 215. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 01:24 sposobach na poskromienie halucynacji w LLM-ach typu ChatGPT; 2) 15:02 pięknym systemie rzecznym na Antarktydzie, choć sprzed 40 mln lat; 3) 21:41 orzęsku Lacrymaria, który potrafi rozciągnąć swoją szyję do 20-krotności długości swojego ciała w 20 sekund.
W 216. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 06:12 eksperymencie z udziałem 1600 osób, który miał odpowiedzieć na pytanie, czy praca zdalna hybrydowa (3+2) obniża produktywność (odpowiedź: nie); 2) 13:19 robocie, którego wyposażono w żywą skórę wykonaną z ludzkich komórek; 3) 21:47 znalezisku z Hiszpanii: młody osobnik Homo neandertalensis, który niemal na pewno miał zespół Downa.
W 217. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 07:09 małej porcji żelu, którą nauczono grać w "Ponga"; 2) 13:03 czarnej dziurze o pośredniej masie (IMBH) - pierwszej solidnie potwierdzonej obserwacyjnie; 3) 20:51 sposobach, na jakie stworzenia głębinowe przystosowały się do gigantycznych ciśnień.
W 218. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 05:54 inicjatywie Meta (ci od Facebooka), żeby stworzyć porządny algorytm tłumaczący pomiędzy 200 językami; 2) 16:36 badaniach nad tempem rotacji jądra wewnętrznego Ziemi, które, jak się okazuje, zwalnia i przyspiesza; 3) 25:25 leczeniu żab z choroby grzybicznej o nazwie chytridiomykoza - przy pomocy suchej sauny.
Laserowe szczypce - Galaktyka w 3D - Amputacja mrówczej nogi | Czytamy naturę #219
W 220. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 05:41 globalnej mapie punktów emisji odpadów plastikowych: w podziale na państwa, regiony, typy i wszystko inne; 2) 16:42 badaniu aktywności pojedynczych neuronów reagujących na określone słowa mówione; 3) 28:49 wyrafinowanych podróbkach bursztynu z Półwyspu Iberyjskiego, V-III w. p.n.e.
W 221. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 04:25 "kolapsie modeli językowych", czyli ich degeneracji, gdy są karmione treściami wygenerowanymi przez inne modele językowe; 2) 14:28 meteorytach z Marsa, które udało się dopasować do konkretnych kraterów; 3) 22:48 badaniach nad "celowym oszustwem" u dzikich myszy z podwarszawskiego lasu.
W 222. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 06:27 badaniach nad aktywnością mózgu po spożyciu dużej dawki psylocybiny; 2) 19:39 maszynie latającej zasilanej energią słoneczną, które może latać dowolnie długo; 3) 25:44 pięknych fraktalnych wzorach zupełnie nowego typu.
W 223. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 05:41 nowym stopie metalicznym, który jest jednocześnie bardzo giętki i bardzo wytrzymały; 2) 14:49 metodzie wykrywania czarnych dziur, które wpadają do Układu Słonecznego; 3) 23:16 realnych skutkach wyłączenia na 3 miesiące osławionych algorytmów Facebooka decydujących, co widzimy w naszych aplikacjach.
Tegoroczną Nagrodę IgNobla, przyznawaną corocznie za badania, które "najpierw śmieszą, a potem zastanawiają", otrzymał w dziedzinie fizyki James Liao, za wieloletnie badania nad tym, jak pływają martwe ryby. Za jego badaniami kryje się jednak solidna zoologia, a ich zastosowania mogą być bezcenne dla inżynierii robotycznej.
W 224. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 06:12 modelu serca wykonanym z prawdziwych komórek ludzkich, który wysłano na orbitę; 2) 16:00 procesie drukowania na krzemie, zwykłymi metodami, podzespołów do komputera kwantowego; 3) 24:20 wielkiej bitwie w Dolinie Tollense, która miała miejsce w XIII wieku p.n.e.
A dzisiaj opowiadam o: 1) 05:46 kryzysie wieku średniego (40-50 lat): czy jest uniwersalnym zjawiskiem ludzkim? 2) 16:27 prościutkim robociku, który bardzo szybko biega do przodu i do tyłu; 3) 22:39 tym, jak sprawić, żeby ludzie pili mniej piwa?
Tegoroczną Nagrodę IgNobla, przyznawaną corocznie za badania, które "najpierw śmieszą, a potem zastanawiają", otrzymali w dziedzinie botaniki Jacob White i Felipe Yamashita za odkrycie, że pewien gatunek rośliny dopasowuje kształt swoich liści do liści plastikowej rośliny, która znajduje się tuż obok.
W 226. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 05:59 materiale, który zależnie od temperatury jest albo czarny, albo biały; 2) 14:40 hydrożelu półprzewodnikowym, czyli czymś, co świetnie się dogaduje zarówno z ciałem ludzkim, jak i z elektroniką; 3) 24:18 rozdzielczości czasowej węchu.
Tegoroczną Nagrodę IgNobla, przyznawaną corocznie za badania, które "najpierw śmieszą, a potem zastanawiają", otrzymał w demografii Saul Justin Newman za swoje badania nad regionami na świecie, gdzie występuje szczególnie dużo osób w wieku 110+.
Tegoroczną Nagrodę IgNobla, przyznawaną corocznie za badania, które "najpierw śmieszą, a potem zastanawiają", otrzymał w dziedzinie fizjologii Takanori Takebe za badania nad możliwością oddychania przez wyściółkę odbytnicy.
W 227. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 07:40 trójwymiarowej mapie embrionu, z dokładnością do jednej komórki; 2) 14:58 obiektach, które są wielkości planet, ale powstały jak gwiazdy; 3) 21:46 poezji generowanej przez AI.
W 228. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam: 1) 05:19 próbce asteroidy Ryugu, na której ku zdziwieniu wszystkich znaleziono komórki bakteryjne; 2) 13:30 robocie-chemiku, którego można pozostawić samego w laboratorium; 3) 21:33 dwóch gatunkach ptaków, droncie dodo i droncie samotnym, których historie potoczyły się zupełnie inaczej.
W 229. odcinku "Czytamy naturę" spotykam się z widzami w Katowicach na Śląskim Festiwalu Nauki, żeby pogadać o: 1) obliczeniach, kiedy skończą nam się dane do trenowania AI, nawet jeśli wyciśniemy całą datasferę Ziemi jak cytrynę; 2) robotycznej łapce, wykonanej całkowicie z DNA, którą można na przykład łapać pojedyncze cząstki wirusów; 3) zderzeniach wielorybów ze statkami i jak im zapobiegać.
Tegoroczną Nagrodę IgNobla, przyznawaną corocznie za badania, które "najpierw śmieszą, a potem zastanawiają", otrzymali w dziedzinie medycyny Lieven A. Schenk, Tahmine Fadai i Christian Büchel za badania nad tym, czy jeśli lekarstwo ma odczuwalne skutki uboczne, to staje się od tego skuteczniejsze (odpowiedź brzmi: tak).
W 230. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 03:55 odtworzeniu "niewykonalnego klasycznie" algorytmu kwantowego na Commodore 64; 2) 10:31 robotycznej płaszczce, która pływa nad wyraz zręcznie i szybko 3) 14:44 diecie paleolitycznej rdzennych Amerykanów, ustalonej na podstawie szczątków 18-miesięcznego dziecka.
W 231. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 03:27 rozbłyskach gwiazdowych nawet setki razy silniejszych niż największe rozbłyski słoneczne; 2) 08:38 pożytkach z aktywności fizycznej aż do wieku 80+; 3) 21:31 badaniach pozostałości po dinozaurach: koprolitów, kololitów i regurgitalitów.
W 233. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 04:58 próbie optymalizacji akceleratora cząstek przy pomocy rozmowy z 13 LLM-ami; 2) 16:49 badaniu księżycowych skał przez chińską misję Chang'e-5; 3) 21:31 tajemnych związkach między Alzheimerem, opryszczką i boksem.
W ostatnim odcinku tego roku opowiadam o tym, co magazyn "Science" uznał za największy przełom naukowy roku 2024, co magazyn "Nature" uznał za najbardziej wyczekiwane wydarzenie naukowe 2025 roku, no i co sam dr Lamża uznał za trzy najważniejsze materiały w "Czytamy naturę" kończącego się właśnie roku.
W 234. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 05:36 układzie glimfatycznym mózgu, który przepłukuje przestrzenie między neuronami; 2) 14:22 wyłączeniu się aktywności tektonicznej na Wenus, w dość dramatycznych okolicznościach; 3) 21:23 aktywności mózgu makaka, któremu pozwolono swobodnie się przemieszczać.
W 235. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 04:54 dwóch nowych gatunkach mięczaków sylurskich: Punk ferox i Emo vorticaudum; 2) 12:15 nanopręcikach tellurowych i o tym, jak wyglądają w skali atomowej; 3) 17:48 związkach pomiędzy przynależnością polityczną burmistrzów a przestępczością.Punk i Emo to niebinarne mięczaki - Nanopręcik Te - Polityka i przestępczość | Czytamy naturę #235
W 236. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 03:37 perspektywach na edycję genomu ludzkiego w celu zmniejszenia ryzyka zapadania na choroby; 2) 13:00 planetach skalistych, które są tak blisko swojej gwiazdy, że są częściowo lub całkowicie stopione; 3) 19:56 egzoszkielecie, który uczy pianistów wykonywania szczególnie trudnych ruchów.
W 237. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 06:34 badaniach nad ilością gazu uwolnionego wskutek zniszczenia gazociągu Nord Stream; 2) 13:50 śladach po wyparowującej wodzie na asteroidzie Bennu; 3) 21:07 relacjach rodzinnych u brytyjskich Celtów, wskazujących na dominującą rolę kobiet.
W 238. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 03:04 dzieciach z Delhi i Kolkaty, które świetnie liczą w pamięci, ale nie na papierze; i na odwrót; 2) 11:00 odnóżach pewnego skorupiaka (rawka błazen), które potrafią znosić nadnaturalnie silne uderzenia; 3) 19:22 kateterze, czyli cewniku, do wykonywania zaawansowanych manewrów podczas operacji wewnątrz ciała ludzkiego.
W 239. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 06:07 zachowaniu się "płynu ludzkiego" w gęstym tłumie - czasem śmiertelnie niebezpiecznym; 2) 14:35 sporym kroku na drodze do komputera neuromorficznego; 3) 23:53 odkryciu prawa Zipfa w nagraniach pieśni wielorybów.
W 240. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 07:04 wyznaczeniu obszaru, w którym narodziło się pojedyncze neutrino elektronowe; 2) 18:43 pierwszej pomocy udzielanej przez myszy innym myszom; 3) 23:50 zapisie 1600 lat deszczu na Półwyspie Arabskim w pewnej dennej solance.
W 241. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 06:27 nowym mechanizmie powstawania planet, zaludniającym Galaktykę wielkimi bezpańskimi planetami; 2) 11:00 badaniu genetycznym awarskiego cmentarza i o pewnym dziadku, który miał dziecko z kobietą swojego wnuka; 3) 22:04 materiale, który zamienia się z płynu w superwytrzymałe ciało stałe: ale tak naprawdę nie;
W 242. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 04:43 gwiazdach należących do tzw. Population III, czyli, jak sama nazwa wskazuje, pierwszej populacji gwiazd w Kosmosie; 2) 15:08 wizualizacji rozrostu grzybni: nie brzmi to pięknie, ale jest piękne! 3) 20:49 spadku mocy poznawczych z wiekiem: w zależności od zawodu, trybu życia i płci.
W 243. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 03:12 ceramicznych lalkach z preklasycznej Mezoameryki, o ruchliwych głowach i, być może, złożonej mimice; 2) 11:31 prostym komputerze, z czujnikami, pamięcią, procesorem i nadajnikami, wplecionym w kilkumilimetrowej średnicy włókno; 3) 16:50 polepszeniu relacji rodzic-dziecko za sprawą trzeciego domownika - robota.
W 244. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 04:21 stosowaniu neurotoksyny paraliżującej przez samców pewnego gatunku ośmiornicy, aby "w spokoju" kopulować; 2) 08:57 14 marca 2022 roku, kiedy to na wschodnią Grenlandię spadło 11 mld ton śniegu; 3) 14:41 urządzeniu wykrywającym pole elektryczne, dużo zręczniej niż dotychczasowe detektory, i zastosowaniach robotycznych takiego detektorka.
W 245. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 06:24 pierwszym udanym przeszczepie modyfikowanej genetycznie wątroby świni do człowieka; 2) 12:26 mapie rozpływania się genów człowieka po Ziemi; 3) 17:47 robocie zdolnym wytrzymywać ciśnienie 11 km słupa wody.
W 246. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 05:58 kajdanach znalezionych w kopalni złota z ptolemejskiego okresu Egiptu; 2) 10:18 lepszym odszumianiu obrazów z mikroskopu elektronowego; 3) 16:11 strukturze języka, jakim posługują się szympansy bonobo.
W 247. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 05:36 wielkim badaniu propagandy w chińskich gazetach; 2) 14:19 zastyganiu ziemskiego oceanu magmatycznego; 3) 18:34 30 lat badania na 100 tys. osób, żeby się dowiedzieć, że dobrze jest jeść warzywa.
W 248. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 05:06 Ultra-szerokopasmowym plazmonowym modulatorze elektrooptycznym - serio! 2) 17:53 kolorze kwiatów pierwotnej róży; 3) 20:48 gąsienicy mięsożernej, która ozdabia sobie domek kawałkami ciał swoich ofiar.
W 249. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 04:39 druku 3D, kontrolowanym ultradźwiękami, na miejscu we wnętrzu żywego organizmu; 2) 11:59 dokładnych obliczeniach tego, jak słabo znamy dno oceanu; 3) 16:42 historii foczych okładek, których dzieje sięgają soboru i finansowania pewnej krucjaty.
W 250. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 05:27 lekkim metalicznym materiale, który ma wyjątkową zdolność zatrzymywania pocisków; 2) 13:25 planecie krążącej wokół dwóch brązowych karłów, w dodatku ponad nimi; 3) 20:16 statystykach postrzeleń (a właściwie zastrzeleń) ludzi przez amerykańskich policjantów.
W 251. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 05:16 niezwykle szczegółowej analizie procesu powstawania pioruna, mikrosekunda po mikrosekundzie; 2) 17:26 wirusie, który wbudował się w pierwotniaka i tam sobie siedzi; 3) 23:44 5 tajemnicach naukowych łaskotania.
W 252. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 04:15 nowym modelu pogodowym, który opiera się wyłącznie na uczeniu maszynowym, bez żadnego modelu fizycznego; 2) 15:05 galaktyce spiralnej z poprzeczką, która powstała za szybko; 3) 19:29 efekcie Golluma w nauce, czyli chciwym niedopuszczaniu konkurencji do "swojej" nauki.
W 253. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 05:57 przesuwaniu się osi obrotu Ziemi wraz z powstawaniem na świecie wielkich sztucznych jezior; 2) 12:53 robocie wykrywającym delikatny ruch powietrza dzięki czujnikom inspirowanym szczurzymi wąsami; 3) 18:45 wielkiej wojnie bakterii z amebami i "chemicznym radarze" bakterii.
W 254. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 04:08 znaczącym kroku naprzód w inżynierii tkankowej: zintegrowany system dodawania naczyń krwionośnych do organów z drukarki 3D; 2) 11:32 odkryciu, że bakterie potrafią żywić się sąsiednimi bakteriami, które specjalnie w tym celu nadtrawiają; 3) 17:29 kompleksowym protokole odnawiania starych obrazów, w którym ubytki nie są domalowane, tylko doklejane.
W 255. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 03:43 14434 potencjalnych zamienników dla składników cementu; 2) 11:29 modelu korony słonecznej, pozwalającemu na przewidywanie pogody w Układzie Słonecznym; 3) 15:59 ćmach australijskich, które bezbłędnie pokonują 1000 km trasy, nawigując przy pomocy gwiazd.
W 256. odcinku "Czytamy naturę" opowiadam o: 1) 02:17 OpenExo, czyli egzoszkielecie, którego wszystkie elementy zostały opublikowane na licencji otwartej; 2) 07:45 szczepionce na malarię, która zawiera w sobie od razu obie dawki, przy czym ta druga uwalnia się po 3 tygodniach; 3) 12:31 wyprawie japońskich wioślarzy z Tajwanu na wyspę Yonaguni, na łodzi wykonanej metodą paleolityczną.