Jaarlijks gooien we met z'n allen twee miljard kilo voedsel weg, wat gelijk staat aan de ladingen van vrachtwagens die van Utrecht tot aan Barcelona in de file staan. Het is een hoeveelheid voedsel die ook nog eens verantwoordelijk is voor zes procent van de totale uitstoot van broeikasgassen. Om de klimaatdoelen van 2030 te halen, moet deze uitstoot minimaal gehalveerd worden. Met één simpele ingreep blijken we miljoenen kilo's voedsel te kunnen besparen. Als dit zo simpel is, waarom gebeurt dit dan niet? Hoe zijn we in deze wegwerpcultuur beland, maar vooral: hoe komen we er weer uit? Is het wachten op een leider die het voortouw neemt?
Vliegtickets worden steeds duurder. Goed nieuws voor het milieu, want is dit niet net het zetje dat reizigers nodig hebben om op de trein over te stappen? Helaas gebeurt dit nog te weinig. De internationale trein blijft niet alleen prijzig, maar ook weinig aanlokkelijk. Wie niet verstrikt raakt in het web van internationale spoorwegen, loopt alsnog vast op het ontbreken van verbindingen. Dit moet anders. Maar hoe? Want zo daalt de CO2-uitstoot nooit. Wanneer dringt de urgentie door tot alle landen van Europa en geven ze het intercontinentaal reizen per trein prioriteit? Is het wachten op een leider die het voortouw neemt?
Het aantal elektrische auto's stijgt. En tegelijkertijd is er een wereldwijde trend van steeds grotere auto's. Deze SUV's, Sports Utility Vehicle's, worden groter, hoger en zwaarder en doen de milieuwinst van elektrisch rijden totaal teniet. De auto-industrie zegt met het elektrificeren van auto's in te zetten op duurzaamheid, maar zolang er SUV's van de band blijven rollen, blijft de CO2-uitstoot van het personenvervoer stijgen. En dat terwijl deze in andere sectoren juist daalt. Wat houdt ons tegen om de auto-industrie aan banden te leggen? En welke autogigant neemt hierin het voortouw?
Minder vlees eten is een van de krachtigste manieren om klimaatverandering tegen te gaan. De schappen met vleesvervangers breiden steeds verder uit en het aantal flexitariërs groeit. Toch daalt de vleesconsumptie niet. We eten in Nederland nog steeds ruim 400 miljoen hamburgers per jaar. Zouden we met zijn allen op vegetarische hamburgers overstappen, dan zou dit per jaar een besparing van ruim 1 megaton CO2 opleveren, wat neerkomt op de uitstoot van 300.000 auto's per jaar. Hoe diep verankerd is vlees eten in onze cultuur? En wat weerhoudt ons ervan om van de vegaburger de norm te maken?
De klimaatwetenschap is helder: we moeten af van onze fossiele verslaving. Toch stromen er nog steeds vele miljarden naar oliemaatschappijen en vervuilende industrie. En lopen financiers niet warm voor groene start-ups, met als gevolg dat deze initiatieven niet van de grond komen. Hoe zorgen we ervoor dat het grote geld de verduurzaming aanjaagt in plaats van vertraagt? Onderschatten beleggers de gevolgen en risico's van de klimaatcrisis? En wat houdt pensioenfondsen en banken tegen om écht groen te beleggen?
Ons economie-onderwijs is achterhaald. In de collegebanken leren de bestuurders van morgen de ideeën van gisteren. De mens zou een calculerend, rationeel individu zijn en het hoogste doel voor een bedrijf is om zoveel mogelijk winst te maken. Maar ondertussen putten we de aarde uit en stevenen we af op een klimaatramp. Om deze uitdagingen het hoofd te bieden, moet het curriculum op de schop. Hoe ontwerpen we economielessen die niet alleen oog hebben voor de financiële impact, maar ook voor de mens en het milieu? Wat houdt ons tegen om duurzame directeuren op te leiden?
Cruisetoerisme wordt steeds populairder. In tien jaar tijd is het aantal passagiers dat kiest voor de all-inclusive vakantie op een luxe schip ruim verdubbeld. Dat is rampzalig voor het klimaat, want cruisetoerisme is de meest vervuilende vorm van vakantie. De uitstoot van één schip dat de haven uitvaart, staat gelijk aan de uitstoot van 84.000 auto's. Wat maakt deze reizen zo aantrekkelijk? En wat houdt ons tegen om deze vervuiling aan te pakken? Brengen innovaties de oplossing of kunnen cruisevakanties aan de ketting worden gelegd?
Slecht nieuws voor de bij. De helft van de Nederlandse tuinen, een oppervlakte zo groot als vijf keer de Hoge Veluwe, ligt vol tegels, kunstgras of beton. En dat is een ramp voor de biodiversiteit èn voor de mens. Want zonder insecten die ons voedsel bestuiven, zitten wij straks zonder groenten, noten en fruit. Tegels eruit dus, en planten erin. Maar zijn al die prachtige sierplanten in tuincentra wel goed voor de biodiversiteit? Hoe richten we onze achtertuin in zodat de insecten weer floreren? Wat houdt ons tegen om onze tuinen ècht te vergroenen?
In de zorg heerst een wegwerpcultuur. Vooral de ziekenhuizen zijn grote vervuilers. Onder het mom van efficiëntie en hygiëne worden elke dag tachtig vuilniswagens vol handschoenen, spuiten en isolatiejassen weggegooid. De CO2-uitstoot van de zorgsector is hiermee bijna net zo groot als van de luchtvaart. Dus de sector die ons beter maakt, is tevens de sector die voor grote gezondheidsproblemen zorgt, terwijl het anders kan. Heel veel materiaal kan veilig worden hergebruikt. De zorg kan duurzamer, zonder dat die duurder of risicovoller wordt. Wat houdt ons tegen om minder te verspillen in de zorg?
We zitten in een woningcrisis en willen 300.000 nieuwe woningen bouwen. Tegelijkertijd zitten we in een klimaatcrisis en willen we in 2050 klimaatneutraal zijn. Deze ambities zitten elkaar nogal in de weg, want de productie van bouwmaterialen zoals beton en staal is goed voor 11% van de jaarlijkse Nederlandse CO2-uitstoot. We kunnen de woningcrisis oplossen zonder de klimaatcrisis te verergeren door met materialen als hout en hennep te gaan bouwen. Als dit dé oplossing is, waarom gebeurt het dan nog niet op grote schaal? Wat houdt ons tegen om alleen nog maar duurzame huizen te bouwen?
In 2050 wil Nederland klimaatneutraal zijn. Om dat doel te halen, moet iedereen meedoen. De overheid roept burgers dus op hun steentje bij te dragen: pak vaker de fiets, koop tweedehands, kies voor seizoensgroenten. Maar intussen worden we als consument verleid door reclames van de fossiele industrie, met bijvoorbeeld vliegreizen, cruises en benzineauto's. Een verwarrende boodschap: we moeten van fossiel af dat overal wordt aangeprezen. Wat houdt ons tegen om te stoppen met deze tegenstrijdige reclameboodschappen?
CEO's van grote bedrijven moeten het voortouw nemen bij het verduurzamen van onze economie. Hoe doen ze dat? Welke obstakels komen ze tegen? Hoe weerstaan ze de verleiding van de kortetermijnwinst die op de lange termijn schade brengt aan het klimaat en ons milieu? In deze speciale Kerstuitzending gaat Jeroen Smit in gesprek met drie pioniers: topvrouw van HEMA Saskia Egas Reparaz, CEO van Bavaria Peer Swinkels en Auping-CEO Jan-Joost Bosman.
Zelf kunnen ze er niets aan doen, maar baby's zijn een ramp voor ons milieu. In Nederland verdwijnen elk jaar bijna een miljard babyluiers in de verbrandingsoven. Door vergrijzing neemt ook de hoeveelheid incontinentieluiers in rap tempo toe, waardoor er dubbel zoveel luiers doorheen gaan. Wat houdt ons tegen om een oeroude gewoonte in te zetten als duurzame en goedkope oplossing?
We streamen, mailen en chatten er lustig op los. Vijftien uur videostreamen staat qua energieverbruik gelijk aan een week de koelkast gebruiken, maar toch lijkt ons datagebruik een blinde vlek in discussies rond duurzaamheid, terwijl dit met de opkomst van AI een nog veel grotere vlucht gaat nemen. Hoe kunnen we de voetafdruk van ons dataverbruik terugdringen?
Door vervuiling uit landbouw, industrie en het riool holt de kwaliteit van het Nederlandse oppervlaktewater achteruit. Hele ecosystemen dreigen kopje onder te gaan en het zuiveren van ons drinkwater kost steeds meer moeite. De slechte waterkwaliteit kan zelfs effect hebben op onze gezondheid. Wat houdt ons tegen om de kwaliteit van ons oppervlaktewater weer op peil te brengen?
We verkopen graag het nostalgische beeld van de koe die graast in het Hollandse landschap, maar dit beeld is inmiddels verre van de werkelijkheid. De melkproductie zorgt voor een enorme uitstoot van o.a. stikstof. De zuivelindustrie is daarmee een van de grootste vervuilers in Nederland, en kaas een van de meest vervuilende voedselproducten. Wat is de werkelijke prijs die we betalen voor ons plakje kaas? Kunnen we kaas maken die net zo lekker smaakt, maar dan zonder koe?
Dagelijks gooien we miljoenen bekers, bakjes en zakjes na één keer gebruik weer weg. Nieuwe regelgeving zou het gebruik van wegwerpverpakkingen moeten ontmoedigen, maar er is geen handhaving. Plastic wordt bovendien vervangen door karton: die bruine frietbakjes, kartonnen bekertjes en papieren rietjes voelen duurzaam, maar zijn ze dat wel? Wat houdt ons tegen om van hergebruik de standaard te maken?
Nederland warmt op: zelfs twee keer zo snel als gemiddeld in de rest van de wereld. Om de hitte te lijf te gaan, schaffen we steeds meer aircoconditioners aan. Maar juist die airco's dragen ook weer bij aan klimaatverandering. Kunnen we door onze huizen aan te passen en anders te bouwen de opmars van de airco een halt toeroepen? Wat houdt ons tegen om koel te bouwen?
Nederland is Europees kampioen online shoppen. Maar al die pakketjes die zo makkelijk thuis worden bezorgd, sturen we met hetzelfde gemak ook weer terug. Het is toch gratis. Maar dat massale retourneren is een aanslag op het klimaat: het zorgt voor overbodig transport en veel van de geretourneerde producten belanden op de afvalberg. Daarbij zijn het ook nog eens extra kosten voor webwinkels. Waarom houden bedrijven deze retoureconomie in stand? Wat houdt ons tegen om de online koopdrift aan te pakken?
Het is niet meteen te zien, maar onder veel groene weides met grazende koeien ligt een broeikasbom. Het veenweidegebied was ooit moeras, maar werd drooggemalen voor landbouw. En dit zorgt voor heel veel CO2-uitstoot. Daarbij dreigen door de bodemdaling ook nog eens duizenden huizen te verzakken. In het Klimaatakkoord is afgesproken dat de uitstoot van het veen omlaag moet, maar dat lukt niet. De oplossing lijkt simpel: het proces stopt als we het veen onder water zetten. Kan dat zonder dat de melkveehouders kopje onder gaan? Wat houdt ons tegen om nat te boeren?
Het gaat goed met de opwekking van groene stroom. Nederland is wereldkampioen zonnepanelen en op de Noordzee verrijst het ene na het andere windmolenpark. Bedrijven en consumenten zijn druk aan het verduurzamen: ze schaffen warmtepompen en elektrische auto's aan of willen hun productieproces elektrificeren. Er is alleen één probleem: ons stroomnet kan het niet aan. Bedrijven kunnen geen stroomaansluiting krijgen en elektrische auto's mogen op sommige tijden niet opladen. Hoe kunnen we het overvolle stroomnet ontlasten? Wat houdt ons tegen om de groene stroom op het net te laten?
Nederland is een van de meest verlichte landen ter wereld. Reclameborden, overheidsgebouwen en industriegebieden blijven 's nachts vaak fel verlicht. Dit kost niet alleen veel energie, maar verstoort ook onze nachtrust en het schopt het ritme van de natuur in de war. Energiezuinige ledlampen zouden een uitkomst moeten bieden. Maar is dat wel zo? Wat is de impact van die blauwe gloed op het milieu? Wat houdt ons tegen om het licht vaker uit te doen?
Plastic was een multi-inzetbaar wondermateriaal, maar inmiddels vullen onze oceanen zich met plasticsoep, krijgen we microplastics binnen en zitten we met een afvalberg die maar niet slinkt. En de productie van plastic neemt nog steeds met tien procent per jaar toe, terwijl plasticrecycling amper van de grond komt: in Nederland gaan recyclingfabrieken zelfs failliet. Waarom lukt het niet om de plasticberg te verkleinen? Wat houdt ons tegen om plastic te recyclen?
Klimaatverandering raakt ons allemaal, maar hoe hard hangt maar net van je situatie af. In een slecht geïsoleerde huurwoning heb je meer last van hittegolven en hoosbuien dan in een groene villawijk. Terwijl over het algemeen geldt: hoe rijker, hoe vervuilender. Dat maakt de klimaatcrisis zo onrechtvaardig: mensen die het minst bijdragen aan de opwarming van de aarde, hebben er het meeste last van. En ondertussen profiteren vooral de rijkere Nederlanders van de duurzaamheidssubsidies. De vervuiler betaalt niet, maar wordt beloond. Wat houdt ons tegen om de klimaattransitie eerlijker te maken?
In Nederland leven 27 miljoen huisdieren, waaronder veel honden. De ecologische voetafdruk van een gemiddelde hond is qua voeding tien keer zo groot als die van een mens. We onderzoeken of duurzamere voeding mogelijk is. Kan plantaardig diervoer een oplossing zijn? Wat houdt ons tegen om de klimaatimpact van viervoeters te verkleinen?
In Nederland vliegt de helft van de bevolking helemaal niet, terwijl een kleine groep verantwoordelijk is voor de helft van alle vluchten. Deze groep veelvliegers, vaak met hogere inkomens, heeft een disproportionele klimaatimpact. Veel van hun vliegreizen zijn niet noodzakelijk, geven ze zelf toe. Het ontmoedigen van deze veelvliegers kan een enorm effect hebben op het verminderen van de CO2-uitstoot. We onderzoeken hoe we de klimaatimpact van de veelvliegers kunnen verkleinen en hun vlieggedrag kunnen veranderen.
De Nederlandse gezondheidszorg is verantwoordelijk voor evenveel CO2-uitstoot als de luchtvaart. Een groot deel daarvan wordt veroorzaakt door de productie van geneesmiddelen. Veel medicijnen worden onnodig weggegooid, verbrand of weggespoeld, terwijl ze kwalitatief nog goed zijn. Zelfs geneesmiddelen waarvan er tekorten zijn belanden in de verbrandingsoven. Door de vergrijzing zal medicijngebruik en verspilling alleen maar toenemen. Hoe kunnen we dit tegengaan? Wat kunnen farmaceuten, apothekers, artsen en patiënten doen om verspilling te voorkomen en zorg duurzamer te maken?
De smartphone is onze steun en toeverlaat. Toch doen we hem gemiddeld na 2,5 jaar alweer weg, terwijl hij vaak nog prima werkt. Daarmee dragen we bij aan de snelst groeiende afvalstroom ter wereld: e-waste. En de productie van mobieltjes veroorzaakt enorme ecologische schade, van mijnbouw tot CO2-uitstoot. Waarom kiezen we zo snel voor een nieuwe? Wat houdt ons tegen om onze telefoon langer te gebruiken of te laten repareren? Is een smartphone van tien jaar oud echt ondenkbaar?
Nederlandse boeren zitten met een enorm mestoverschot en spelen een sleutelrol in de stikstofcrisis. De natuur lijdt, de landbouw loopt vast. De nieuwe stikstofplannen bieden nog geen oplossing. Wat houdt ons tegen om boeren echt uit de shit te helpen? Om samen te werken aan een nieuw verdienmodel waarin zowel boeren als de natuur kunnen floreren? We gaan op zoek naar perspectief voor een landbouwsysteem dat zijn grenzen bereikt heeft.
Schoolgebouwen met schimmel, tocht en slechte ventilatie zijn in Nederland geen uitzondering. Een derde van de schoolgebouwen heeft energielabel G, het slechtste label dat een gebouw kan krijgen. Dat zorgt voor hoge energiekosten en een grote ecologische voetafdruk, maar heeft ook gevolgen voor de gezondheid en leerprestaties van leerlingen en docenten. Wat houdt ons tegen om te investeren in een gezonde en duurzame leeromgeving? Een frisse klas is goed voor het klimaat én voor onze kinderen.