We weten allemaal dat het goed voor ons lichaam is als we regelmatig bewegen. Maar Erik Scherder vertelt in dit eerste college van de Universiteit van Nederland dat bewegen minstens zo belangrijk is voor je hersenen. Mensen die tussen hun vijftiende en vijfentwintigste erg actief waren, hebben op latere leeftijd veel minder last van dementie. Ook na je vijfentwintigste is leeftijd is bewegen – stevig doorfietsen of doorlopen is al genoeg – essentieel voor het functioneren van je brein. Scherder vraagt zich af: waarom zitten bejaarden dat stil in verzorgingshuizen? En waarom wordt er dan bezuinigd op gymnastiekonderwijs?
Waarom ga je bijna vanzelf bewegen als je muziek hoort? Waarom kan muziektherapie bepaalde hersenproblemen oplossen? En hoe komt het dat je blijer wordt als je ouder wordt? VU-hoogleraar Erik Scherder vertelt het allemaal.
In het derde college in de serie van vijf een antwoord op de vraag: Waarom zouden ouderen vaker moeten hardlopen? Bewegen is goed voor je motoriek en je geheugen. Volgens professor Scherder zouden ouderen dan ook meer moeten worden gestimuleerd om te bewegen.
Professor Erik Scherder vertelde in zijn eerste drie colleges over manieren waarop je je brein kunt onderhouden en zelfs ontwikkelen. Deze keer voegt hij daar een nieuwe component aan toe: ook kauwen blijkt goed te zijn voor je geheugen. En dat roept meteen de vraag op waarom we onze ouderen in verpleeghuizen zo vaak vanillevla en pap voeren.
In een bijzonder college laat professor Scherder zien hoe het is om te leven met de ziekte Alzheimer. Een patiënt met dementie en zijn familie delen hun ervaringen. Welke impact heeft dit op de omgeving? En wat ervaart de patiënt zelf? En wat zijn manieren om herinneringen uit het verleden tot leven te brengen?
Stel je voor: je rijdt een illegaal aan. Hij heeft veel schade. Moet je dan betalen? Want eigenlijk had hij helemaal niet op die plek mogen zijn. Edgar du Perron neemt zijn publiek mee langs allerlei bijzondere rechtszaken, waarbij hij fijntjes aantoont dat rechters ook maar wat aanrommelen.
De profvoetballer Niels Kokmeijer werd jaren geleden doormidden getrapt door een tegenstander. Hij zou nooit meer terugkeren op het voetbalveld. De tegenstander werd aangeklaagd en veroordeeld tot het betalen van een schadevergoeding. Maar waar ligt de grens? Als je als amateurvoetballer gescheurde enkelbanden oploopt krijg je meestal niets. Waarom niet? En hoe zit dat als toeschouwer bent bij een honkbalwedstrijd en een honkbal in je gezicht krijgt? Professor Edgar du Perron legt het uit.
Iedereen kent ze wel: de bizarre waarschuwingsteksten bij consumentenproducten en rare bordjes bij gevaarlijke situaties. Professor Du Perron verzamelt ze en laat enkele juweeltjes uit zijn collectie zien. “Het aanraken van deze draden zorgt voor onmiddellijk overlijden. En 200 euro boete.” Heeft dat nou zin? En vindt de rechter zo’n bordje een argument als iemand niet luistert naar de tekst er op?
Het Nederlandse recht koppelt geen waarde aan het leven. Heeft u per ongeluk iemands dood veroorzaakt? Dan moet u misschien het inkomen van die persoon vergoeden aan zijn familie, maar aan het leed wordt geen bedrag gekoppeld. Want is iemand 5.000 euro waard, of 50.000, of 500.000? Dat is moeilijk te bepalen, en dus wordt nu 0 gehanteerd. Is dat redelijk? Professor Du Perron heeft er zo zijn gedachtes over.
Amerika staat bekend om zijn claimcultuur. Waarom is het daar vaak zo lucratief om iemand aan te klagen, en hier niet? En is dat een slechte zaak of niet? Professor Edgar du Perron legt uit hoe het zit.
Elk jaar worden er in ons land 180.000 baby’s geboren. Deze groep ondergaat als het ware een soort ‘inburgeringsprogramma’ om gesocialiseerde burgers in onze maatschappij te worden. Aan de andere kant sterven er jaarlijks 140.000 mensen die dat programma hebben doorlopen. Ondanks deze en vele andere veranderingen blijven samenlevingen een sterke mate van stabiliteit vertonen. Hoe kan dat?
In de jaren vijftig werd meneer de agent nog gerespecteerd, ambulancepersoneel nog niet in elkaar geslagen en kwam de groenteman nog gewoon aan huis. Was vroeger inderdaad alles beter? Of houden wij onszelf met die gedachte voor de gek?
Zelfmoord is doodsoorzaak nummer 1 voor mensen tussen de 15 en 49 jaar. Hoe kan dat? Zou dit mogelijk een aanwijzing kunnen zijn dat onze samenleving langzaam uit elkaar valt? En welke rolt speelt religie hierin?
Hoe belangrijk is religie in een maatschappij? Volgens Van Heerikhuizen kan geloof een mens kracht geven, maar hoeft dat niet te betekenen dat je een van de gevestigde religies aanhangt. Is het bijwonen van een college van een Universiteit van Nederland dan ook een vorm van geloof?
De meeste mensen zijn in meer of mindere mate bang voor de dood. Muziek, poëzie of een goede film kunnen de angst wat verzachten, maar volgens Van Heerikhuizen biedt de sociologie pas echt troost.
Als je een klacht hebt, ga je naar de dokter. De arts stelt vast wat er aan de hand is. Maar hoe kom je als dokter er nu achter of iets levensbedreigend is of simpelweg opgelost kan worden met een aspirientje?
De geneeskunde maakt duizelingwekkende ontwikkelingen door. Dat leidt weer tot allerlei nieuwe behandelmethodes. Ziektes waar je vroeger dood aan zou zijn gegaan, zijn tegenwoordig goed te behandelen. In dit college licht professor Levi deze ontwikkeling toe. Hij spreekt met een patiënt die genezen is van leukemie, een ziekte die nu goed behandelbaar is, maar vroeger in de meeste gevallen dodelijk was.
Medici krijgen steeds meer zicht op hoe ziektes in elkaar zitten en waar ze vandaan komen. Toch kunnen we nog niet alles genezen. Hoe zit dat in de toekomst? In dit college spreken we een patiënt met sikkelcelziekte. Ondanks dat we alles van de ziekte weten, is het niet te genezen.
Hart- en vaatziekten behoren tot de belangrijkste doodsoorzaken in de westerse wereld. Bijna 1 op de 3 Nederlanders sterft aan een hart- of vaatziekte. In dit college spreken we iemand die een hartinfarct overleefde. Hij vertelt onder andere welke impact dat op zijn leven heeft gehad.
Door betere medische voorzieningen neemt onze levensverwachting de laatste jaren spectaculair toe. De gemiddelde levensverwachting ligt ruim boven de tachtig jaar. Betekent dit dan ook dat we gezond oud worden?
Sommige soorten organismen hebben geen partner nodig en planten zich alleen voort. Waarom kunnen wij dat niet? En waarom is het toch een beter idee om het samen te doen, in plaats van alleen?
Wat bezit een mannetje dat alle vrouwtjes voor hem weet te winnen? Wat heeft hij wel wat evolutionaire nullen niet hebben? Hoe kiezen dieren een partner? En zijn er overeenkomsten met hoe mensen hun partner uitkiezen? Professor Van Hooff geeft in dit college een bijzonder inkijkje in de keuze van een wederhelft.
Waar komt het fenomeen tongzoenen vandaan? Zou het iets te maken kunnen hebben met vogels en voedsel? Volgens professor Van Hooff is er wel degelijk een connectie.
Mensen en apen hebben gemeenschappelijke voorouders. Hoe kan het dat we dan toch zo verschillend zijn?
Bonobo-apen gebruiken seks als sociaal bindmiddel. Niet alleen de mannetjes, maar ook de vrouwtjes stimuleren elkaar seksueel. Betekent dat dan dat homofilie ook voorkomt in het dierenrijk?
Waarom wonen de mooiste meisjes in de stad? En waarom kun je als single beter in de stad wonen dan in de provincie? Econome prof. dr. Barbara Baarsma geeft antwoord.
Moet de overheid zich bemoeien met de marktwerking? Of zijn we het beste af zonder enige inmenging van de politiek? Professor Baarsma weet er alles van.
Wat is het effect van belastingheffing op de markt? En hoe zou de markt functioneren als we geen belasting hoeven te betalen? Professor Baarsma legt het uit aan de hand van een serie voorbeelden.
Waar is de woningmarkt uit de bocht gevlogen? En wat heeft de politiek daar mee te maken? Professor Barbara Baarsma analyseert de crisis op de huizenmarkt vanuit haar vakgebied: de beleidseconomie.
Hoeveel geld heb je nodig om gelukkig te zijn? Volgens onderzoekers zijn mensen die 60.000 euro per jaar verdienen het gelukkigst. Maar ben je dan ook écht gelukkig? Beleidseconome Barbara Baarsma geeft haar visie.
Wat doet een filosoof eigenlijk de hele dag? En heb jij het in je om een groot denker te worden? Bas Haring maakt in dit college de filosoof in jou wakker.
Bestaat de vrije wil? Mogen we willen wat we willen? Kun je willen iets te willen? Snap jij het nog? Professor Haring legt in zijn college uit of we zelf eigenlijk wel iets te zeggen hebben over het verloop van ons leven.
Tegenwoordig kunnen onderzoekers levende hersenen bestuderen. Maar kunnen ze ook je gedachten lezen? Prof. dr. Bas Haring vertelt in dit college wat de uitkomsten zijn van diverse gedachte-experimenten.
Wat heeft een stofzuiger in hemelsnaam te maken met filosofie? Bas Haring demonstreert in dit college de overeenkomst tussen de werking van een stofzuiger en hoe onze vrije wil in elkaar steekt.
Alle kinderhartjes beginnen met de komst van Sinterklaas sneller te kloppen. In dit college neemt professor Haring onze goedheiligman onder de loep. Bestaat hij nu wel of niet?
Zou Geert Buelens zichzelf een Vlaming kunnen noemen zonder het boek ‘De Leeuw van Vlaanderen’? Wil je als land uitgroeien tot een sterke samenleving dan mag een goed volksverhaal niet ontbreken. In dit college de kracht van mythes als ‘Braveheart’, ‘De Leeuw van Vlaanderen’ en ‘De ridders van de Ronde Tafel’.
Plato was van mening dat dichters een gevaar vormden voor de samenleving. Schrijvers waren dan ook niet welkom in zijn ideale staat. Zij hadden volgens hem geen verstand van de waarheid. Het enige wat zij deden was onzin verkopen. Had Plato gelijk? Kan het lezen van bepaalde literatuur een gevaar vormen?
Als huisdichter van ‘De Wereld Draait Door’ gaat Nico Dijkshoorn los met zijn gedichten. Maar behoren de wilde uitspattingen van Nico wel tot de dichtkunst? Aan welke criteria moet je eigenlijk voldoen om jezelf een valide dichter te noemen?
In Nederland dichten we vooral rond 5 december. De rest van het jaar moeten we niet veel hebben van poëzie. Dat zat vroeger wel anders. Toen was de dichtkunst dé manier voor het verspreiden van roddels en nieuws en hadden de grote dichters de status van een superster. Waarom vinden we dichten nu niet meer sexy?
Jay-Z noemt zichzelf de Shakespeare van de 21e eeuw. Zo zei hij ooit in een interview: ‘Shakespeare was a man who wrote poetry. I’m a man who writes poetry.Why not compare yourself to the best?’ Is deze vergelijking terecht? En zo ja, zou Jay-Z dan ook in aanmerking moeten komen voor de Nobelprijs voor de Literatuur?
Hoe bepaal je wat normaal en wat abnormaal gedrag is? Psychiaters gebruiken hiervoor de richtlijnen uit het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (of kortweg de DSM). Het DSM-handboek omschrijft de kenmerken van psychische aandoeningen die wereldwijd erkend worden. Professor Damiaan Denys laat in dit college zien hoe moeilijk het is een diagnose te stellen en dat het DSM-handboek niet altijd een uitkomst biedt.
Mensen houden van zekerheid. Wij willen graag de touwtjes in eigen handen hebben. Maar wat als die controledrang je hele leven gaat beheersen? Een normaal leven leiden wordt onmogelijk, want je moet om de vijf minuten je handen wassen of vijftig keer checken of de deur wel op slot zit. Professor Damiaan Denys laat in dit college zien hoe je iemand met een dwangstoornis kunt helpen.
Patiënten die lijden aan extreme angst of een dwangneurose zijn soms gebaat bij Diepe Hersenstimulatie. Een techniek die in de psychiatrie al bijna tien jaar wordt gebruikt. Wat is het en hoe werkt het precies?
Dagen niet eten, niet uit je woorden kunnen komen en een chronisch slaaptekort. Dit zijn allemaal symptomen van verliefdheid. Prof. dr. Jan-Hindrik Ravesloot vertelt waarom je tijdens je verliefdheid je roze bril beter even af kan zetten. Het kan namelijk levensgevaarlijk zijn!
Verliefdheid brengt niet alleen je hoofd op hol, ook in de rest van je lichaam gebeurt van alles. Talloze hormonen razen door je lichaam. We gaan ons anders gedragen, uitdagender kleden en we krijgen meer zin in seks. Dit alles staat allemaal in dienst van de voortplanting. En daar kun je volgens professor Ravesloot maar beter mee beginnen als je in de twintig bent.
Van de wieg tot het graf is opgaan, blinken en verzinken. Evolutionair gezien zijn wij gebouwd om zo snel mogelijk geslachtsrijp te zijn, kinderen te krijgen en ons nageslacht op te voeden. Na dit proces zijn wij evolutionair gezien op. In dit college laat professor Ravesloot zien waarom Moeder Natuur verder geen boodschap heeft aan ouder worden.
Het menselijk lichaam is een ingenieuze fabriek om voedingstoffen op te nemen en tegelijkertijd afvalstoffen af te breken. Zo is het hart de motor van het lichaam, het bloed haalt de vuilnis op en bezorgt pakketten voedsel en de lever is de hoogoven waar het afval wordt vernietigd. In dit college leidt professor Ravesloot je rond in deze fabriek en vertelt hij wat zijn favoriete onderdeel is.
Vet is een langzaam dodend vergif. Toch eten we maar al te graag een patatje met mayonaise, bitterballen bij een biertje of halen we een pizza als we geen zin hebben om te koken. Als we weten hoe slecht vet voor ons lichaam is, waarom eten we het dan? Professor Ravesloot vertelt in dit college waar onze vetzucht vandaan komt.
Kunnen we reizen in de tijd? Volgens professor Ralph Wijers hoef je daarvoor alleen maar naar een fonkelende sterrenhemel of een zonsondergang te kijken. De zon staat bijvoorbeeld 150 miljoen km van ons vandaan. Het licht van de zon heeft ruim acht minuten nodig om ons te bereiken. Dat betekent dus dat een zonsondergang altijd oud nieuws is!
Heeft Sterrenkunde wel nut? Wetenschappers kunnen bijvoorbeeld niet naar de sterren reizen om veldwerk te verrichten. Hoe doen ze dan onderzoek? Professor Ralph Wijers laat in dit college zien hoe sterrenkundigen vanaf de aarde het heelal onderzoeken en wat we uiteindelijk met die bevindingen kunnen doen.
Over 5,5 miljard jaar gaat het licht definitief uit. Astronomen hebben berekend dat dan de zon sterft. Professor Wijers laat in dit college zien waarom de zon geen eeuwig leven heeft en wat er gebeurt als de zon is opgebrand.
Een zwart gat is een scheur in de ruimte waar bestaande natuurwetten worden getart. Hoe werkt dit? Professor Wijers doet onderzoek naar deze bijzondere verschijnselen. In dit college laat hij zien waarom een zwart gat een perfecte gevangenis is waar je maar beter uit de buurt kan blijven.
Zwarte gaten blijven de grootste mysteries van het heelal. Niet voor niets zijn het dankbare objecten in films en tv-series. Voor dit mysterie kun je ook professor Wijers ‘s nachts wakker maken. Maar hoe vind je als sterrenkundige deze donkere verschijnselen? En hoe kun je deze objecten onderzoeken?
Evolutie is overleven. De soort die zich het beste weet aan te passen aan zijn omgeving, komt hoger op de evolutionaire ladder. Minstens zo belangrijk is daarbij de reproductie van een succesvolle soort. Zonder nageslacht ben je evolutionair gezien een loser! Volgens dr. Roy Erkens kun je dan ook beter doodgaan op je dertigste met drie kinderen dan kinderloos op je tachtigste.
De aarde is zo’n 4,5 miljard jaar oud. In het begin was er niet veel, slechts een paar bacteriën. Maar die bacteriën hebben er wel voor gezorgd dat wij er nu zijn. Wat is er tussen toen en nu allemaal ontstaan? Dr. Roy Erkens gebruikt in dit college een creatieve tijdlijn!
Ooit wel eens gehoord van een scheit? Of een gaap? Dat is een kruising tussen een schaap en een geit. Evolutionair gezien is dit geen succesvol nageslacht. Een hoogst enkele uitzondering daargelaten, zijn scheiten of gapen onvruchtbaar. Dr. Roy Erkens legt in dit college wat de wetten voor een succesvolle voortplanting zijn.
Het beste voorbeeld van seksuele selectie zijn de kleurrijke veren van een mannetjespauw. De staart is geheel overbodig, kan zelfs een handicap vormen bij gevaar, maar de vrouwtjes zijn er dol op! Hoe zit dat bij de mens? Volgens evolutiebioloog Roy Erkens heeft de man met aardig wat tekortkomingen te stellen om de vrouw het hof te kunnen maken.
‘Een banaan is het ingenieuze ontwerp van God. Hij past precies in je hand, komt in een handige verpakking en hapt lekker weg.’ Dit is één van de vele argumenten die non-believers gebruiken om de evolutietheorie onderuit te halen. In dit college legt dr. Roy Erkens uit waarom evolutie voor sommige mensen moeilijk te behappen is en laat hij zien dat deze groep het toch écht bij het verkeerde eind heeft.
Onverklaarbare duizelingen, aanvallen van misselijkheid en niet meer op je benen kunnen staan. Allemaal klachten die te maken kunnen hebben met een defect aan één van je evenwichtsorganen. Eén op de vijf mensen krijgt hier in zijn leven mee te maken. Prof. dr. Herman Kingma laat in dit college zien hoe problemen aan je evenwichtsorgaan je gezondheid behoorlijk kunnen verstieren.
Hoe komt het dat je staat te tollen op je benen als je een glaasje te veel op hebt? Ooit wel eens gedacht dat het iets te maken zou kunnen hebben met je evenwichtsorgaan? Professor Kingma legt uit wat er in je evenwichtsorgaan gebeurd als je te veel alcohol in je bloed hebt en wat de beste remedie is tegen een kater.
Vooral in de bergen en bij heftige bochten is het soms allesbehalve comfortabel als bijrijder. Hoe komt het dat je als bestuurder nooit wagenziek wordt en als passagier wel? Prof. dr. Herman Kingma vertelt in dit college hoe je als passagier ook prettig in de auto kunt zitten.
Kun je nog functioneren als één van je evenwichtsorganen uitvalt? Neemt je andere evenwichtsorgaan het dan over of heb je beide nodig om op je benen te kunnen blijven staan? Professor Kingma gebruikt in dit college een ”remote control” en simuleert wat er gebeurt als er een evenwichtsorgaan uitvalt.
Artsen zien problemen met evenwichtsorganen vaak over het hoofd. Patiënten komen binnen met vage klachten, gaan door de medische molen en eindigen vaak met de stempel van psychiatrisch patiënt. En dan te bedenken dat ongeveer één op de duizend mensen te maken krijgt met uitval van beide evenwichtsorganen. Kennis van het evenwichtsorgaan binnen de geneeskunde is volgens professor Kingma dan ook essentieel.
In primitieve samenlevingen zoals bij de oude Germanen werden geschillen beslecht door de oudste vrouw onder een dikke boom in het dorp. De oude vrouw had alle wijsheid in pacht om te oordelen wat er in haar dorp door de beugel kon. Professor Schutgens laat zien hoe de rechtspraak zich door de eeuwen heen heeft ontwikkeld tot een instituut van goed opgeleide rechters die aan de hand van wetboeken een oordeel vellen.
Hoe kan een zedendelinquent in Nederland vrijgesproken worden na een bekentenis? Goede advocaten vinden af en toe mazen in de wet die kunnen zorgen voor een opzienbarende uitspraak van de rechter. Soms kan zelfs één woord het verschil maken tussen straf en vrijuit gaan. Professor Schutgens behandelt in dit college een geruchtmakende zaak uit het verleden.
We hebben allemaal een hekel aan die beruchte blauwe envelop op de mat. Sommige mensen verzinnen allerlei creatieve oplossingen om onder het betalen van belasting uit te komen. Van verhuizen naar een belastingparadijs tot advies inwinnen bij een slimme belastingadviseur. Soms heeft dit de meest bizarre, maar rechtsgeldige constructies tot gevolg. Hoe kan een rechter er in zo’n geval voor zorgen dat de fiscus niet achter het net vist?
Wat als een strafrechter een moordenaar veroordeelt, maar niet kan voorkomen dat de erfenis van het slachtoffer toch naar de moordenaar gaat? Soms kan dan het privaatrecht nog uitkomst bieden. Anders dan de strafrechter kan de burgerlijke rechter ook betekenis hechten aan het ongeschreven recht, de zogenoemde maatschappelijke betamelijkheid. Professor Schutgens laat in dit college zien hoe het geld via deze constructie alsnog bij de rechtmatige erfgenamen terecht komt.
Je kunt in Nederland procederen tot aan de Hoge Raad. Maar wat nu als je ook daar geen gelijk krijgt? In zo’n geval heb je nog de mogelijkheid om je te richten tot een internationaal gerechtshof. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens is zo’n voorbeeld. Wat voor zaken komen hier aan bod en staat dit gerechtshof boven onze eigen rechtbank?
Je denkt misschien dat wat je ziet de werkelijkheid is. Toch klopt dat niet altijd. Gedurende de evolutie hebben onze hersenen allerlei trucjes ontwikkeld om onze perceptie te helpen. We zien de wereld vanuit de kennis die we eerder hebben opgedaan. Daar merk je normaal gesproken niets van, maar deze eigenschap kan wél een vertekend wereldbeeld geven. Professor Wigboldus laat aan de hand van een aantal tests zien dat wij door allerlei associaties niet objectief kunnen kijken naar de wereld om ons heen.
Denken in hokjes. Ieder weldenkend en intelligent mens probeert er zo ver mogelijk van vandaan te blijven. Volgens professor Wigboldus zit er in ieder van ons een hokjesdenker. Hij laat zien dat ondanks de slechte reputatie van een hokjesgeest, categoriseren juist functioneel is. Je dag doorkomen zonder de wereld om je heen in hokjes te stoppen, is zelfs bijna onmogelijk!
Ben jij zonder vooroordelen? Weet je zeker dat je nooit iemand discrimineert op grond van zijn geloof, geslacht of welke grond dan ook? Handen aan de knop! Doe de test van professor Wigboldus en kom er achter of je discriminerende trekjes hebt.
In het dagelijks leven vertonen we allemaal impulsief gedrag. Dit hebben we aangeleerd in onze jeugdjaren en we denken er nauwelijks over na. Het maakt dat simpele handelingen daadwerkelijk eenvoudig blijven. Het gevaar van impulsief gedrag is dat het vaak wordt aangestuurd door allerlei associaties. Juist mensen die van zichzelf denken dat ze niet bevooroordeeld zijn moeten hier goed op letten, want ook zij zitten vol met associaties!
Als je nooit omgaat met mensen uit een andere omgeving of cultuur dan krijg je vanzelf een eenzijdig wereldbeeld. Het is dan moeilijk om stereotypen en vooroordelen de kop in te drukken. In sommige gevallen kan het zelfs leiden tot discriminatie! Prof. dr. Daniël Wigboldus vertelt in dit college wat je kunt doen om dit te voorkomen.
De grootste boom ter wereld is de Sequoia boom. Deze mammoet onder de bomen kan wel 115 meter hoog worden. Dat is ruim drie meter hoger dan de Dom van Utrecht! In dit college laat professor Michel Haring zien hoe je het als klein zaadje schopt tot enorme reusachtige boom.
In welke positie je een plant ook op je vensterbank zet, hij zal altijd naar het licht toegroeien. De vraag hoe een plant weet waar het licht vandaan komt, heeft biologen eeuwen beziggehouden. Ook Charles Darwin boog zich over dit vraagstuk. Hij concludeerde dat een plant geen ogen heeft, maar een stof die de groeirichting verandert onder invloed van licht. Om dat te bewijzen hoef je volgens professor Haring alleen maar het topje van een plant af te hakken.
Planten kunnen niet praten. Of toch wel? Volgens professor Haring praten planten wel degelijk. Niet in een gesproken taal, maar in geuren en kleuren. Zo kunnen ze bestuivers aantrekken, maar nog belangrijker; om hulp roepen! Zo weet een plant ‘bodyguards’ aan te trekken die ervoor zorgen dat insecten die hem aanvreten worden uitgeschakeld.
Net als mensen kunnen planten een griepje oplopen. Wij nemen een aspirientje of gaan naar een dokter. Planten moeten een beroep doen op hun eigen medicijnkastje. Professor Haring laat zien welke ingenieuze processen een plant in huis heeft om gezond te worden en blijven.
Via genetische manipulatie kunnen we meer voedsel produceren, wat beter smaakt en een hogere voedingswaarde heeft. Maar de manipulatie van voedsel heeft ook een keerzijde. Om de voedzame eigenschappen van een plant te stimuleren, gaan andere natuurlijke eigenschappen verloren. Professor Haring geeft in dit college antwoord op de vraag of genetische manipulatie het allemaal waard is.
Op 23 augustus in 2006 weet Natascha Kampusch zich na acht jaar gevangenschap en misbruik te bevrijden van haar ontvoerder. De wereld was geschokt en leefde intens met haar mee. Ze was door een hel gegaan. Toen besloot Natascha in ruil voor geld haar verhaal te doen op de Oostenrijkse televisie. De golf van mededogen sloeg al snel om in onbegrip en verontwaardiging. Professor Van Dijk vertelt in dit college waarom mensen het slecht kunnen rijmen als een slachtoffer zich onafhankelijk en sterk opstelt.
In 1953 kwamen bij de Watersnoodramp bijna 2000 mensen om het leven. Duizenden mensen verloren hun huis en bezittingen. De koningin bracht de slachtoffers uit medeleven een bezoek, maar daarna werd de draad gewoon weer opgepakt. Vandaag de dag is er veel meer oog voor het slachtoffer. Professor Jan van Dijk stond aan de wieg van Slachtofferhulp Nederland en zet zich nog steeds in voor een betere positie van het slachtoffer.
Als je ooit bent beroofd, dan kun je volgens professor Van Dijk maar beter extra op je hoede zijn. Uit slachtofferenquêtes blijkt namelijk dat als je eenmaal slachtoffer bent geweest van een misdaad, de kans stijgt dat je nogmaals ten prooi valt aan criminelen. Maar gelukkig weet professor Van Dijk hoe je deze kans zo klein mogelijk houdt.
Vanaf de jaren 90 is het aantal misdrijven enorm gedaald. Tot grote blijdschap van overheden. Maar wie was er eigenlijk verantwoordelijk voor deze daling? Wie had het ei van Columbus gevonden? Tal van claims volgde. Volgens burgemeester Guiliani lag het aan zijn zero-tolerance beleid. Er waren onderzoekers die zeiden dat het te maken zou hebben met de hoeveelheid lood in ons kraanwater. En een enkeling claimde zelfs dat het een gevolg zou zijn van het legaliseren van abortus. Professor Van Dijk onthult in zijn college aan wie we de daling echt te danken hebben.
Nederland is één van de landen met de best beveiligde huizen. Dat hebben we deels te danken aan onze overheid. Als je in ons land een huis bouwt, dan moeten de deuren voorzien zijn van sloten met een politiekeurmerk. Dat helpt inbraak voorkomen, dat zien we terug in de cijfers. In landen met weinig inbraakbeveiliging wordt veel meer ingebroken. Maar gaat dit principe ook op voor geweldsmisdrijven zoals moord? Welke maatregelen dragen bij aan het verlagen van het aantal moorden?
We kunnen het ons niet meer voorstellen, maar nog geen 150 jaar geleden stierf in Amsterdam één op de drie kinderen. Inmiddels hebben we door betere medische voorzieningen, goede voeding en kennis dit cijfer rigoureus weten terug te dringen. Toch zijn er nog veel plekken in de wereld waar de kindersterfte hoog is. Professor Heymans vertelt in dit college hoe we wereldwijd kunnen bijdragen aan een betere overlevingskans voor kinderen.
In de winter van 1944-1945 heerst er grote hongersnood in Nederland. Op straat zoeken kinderen naar eten in afvalbakken, de pan wordt met de lepel uitgeschraapt en mensen gaan zelfs tulpenbollen eten. Kinderen die in die tijd worden geboren, komen ondervoed ter wereld. Professor Heymans laat zien welke connectie deze ondervoeding heeft met ziektes als hart -en vaatziekte, suikerziekte en hoge bloeddruk op latere leeftijd.
Kinderen die niet willen eten kunnen hun ouders tot grote wanhoop drijven. Professor Heymans weet raad. Je mag niet verwachten dat een kind van de één op de andere dag zijn bord altijd leeg eet, maar met een speelse sturing kom je al een heel eind.
Flesvoeding of borstvoeding? Volgens professor Heymans geef je een kind de beste start met borstvoeding. Onderzoek wees uit dat kinderen grootgebracht met de fles gemiddeld een lager IQ hebben. Professor Heymans legt in dit college uit hoe de eerste voeding je gezondheid op latere leeftijd beïnvloedt.
De kindergeneeskunde heeft de afgelopen decennia een spectaculaire ontwikkeling doorgemaakt. De overlevingskans bij ziektes als kanker en tbc zijn enorm toegenomen, maar dit succes heeft ook een keerzijde. Zo zijn er nu veel meer kinderen die opgroeien met een chronische ziekte. Hoe zorg je ervoor dat deze kinderen zoveel mogelijk een normaal leven leiden? Professor Heymans maakte er zijn levenswerk van.