In de eerste aflevering van God in de Lage Landen vertelt presentator Ernst Daniël Smid het verhaal van de eerste christelijke boodschappers die het waagden om rond 700 na Christus in het heidense, drassige land het evangelie te gaan verkondigen. Ze deden dat met gevaar voor eigen leven. Ze kwamen niet alleen van overzee, zoals Willibrord en Bonifatius. Het was een zekere Liudger uit Zuilen (bij Utrecht) die het werk van zijn overzeese collega's voortzette en met succes. Een zeer recente archeologische vondst toont aan dat er rond 800 na Christus al mensen waren die christelijke symbolen droegen.
In de tweede aflevering van God in de Lage Landen vertelt presentator Ernst Daniël Smid over de invloed van kloosters op onze samenleving. In het begin van de twaalfde eeuw is het christendom de enige godsdienst van de lage landen. Overal schieten kloosters als paddenstoelen uit de grond. Deze kloosters worden centra van economie en werkgelegenheid. Norbert van Gennep is een Limburger. Na een bizar voorval trekt Norbert zich in het jaar 1114 terug in een Benedictijns klooster. Maar uit onvrede besluit hij het klooster te verlaten en wordt hij zelf de stichter van een kloosterorde, de Norbertijnen. Met hun strakke leefritme van werken en bidden hebben de monniken ons land vorm gegeven. Zij hebben kanalen gegraven, dijken gebouwd, grond ontgonnen en bij gebrek aan schoon drinkwater zorgden zij voor het schuimend alternatief: bier.
In de derde aflevering van God in de Lage Landen vertelt Ernst Daniël Smid hoe kerktorens het Nederlandse landschap domineren. Maar langzaam verandert het huis van God tot een statussymbool voor de stad. Bisschop Jan Van Arkel vindt dat de Domtoren best wat hoger mag worden dan gepland. Geert Grote gaat in protest tegen dit dure project en schrijft het boekje Contra Turrim Traiectensem: Tegen de Toren van Utrecht. Hij vergelijkt de Dom met de Toren van Babel. De kerk wordt een drukbezochte plaats waar mensen graag gezien willen worden. Rijken kopen kerkbanken en praalgraven. In de 16e eeuw zijn veel protestanten de pracht en praal zat. Na de Beeldenstorm worden de meeste katholieke kerken hergebruikt door protestanten. De focus komt te liggen op Bijbellezing en prediking.
Herman Finkers begint zijn nieuwste voorstelling met een psalm in het Twents. Dit kan hij doen dankzij het vertaalwerk van dominee en professor Anne van der Meijden. In deze aflevering van God in de Lage Landen spreken ze samen over de schoonheid van een Bijbel in je moerstaal. Dat lijkt vanzelfsprekend, maar vroeger was de Bijbel louter in het Latijn en het lezen ervan voorbehouden aan priesters. En de vertaling die de priesters hadden zat vol fouten. Iemand die nu vooral bekend staat als humanist, gruwelde van die foute vertaling en besloot er iets aan te doen. Zijn naam: Desiderius Erasmus.
In deze aflevering kijken we hoe de kerk en de christenen reageren op de gevolgen van de industrialisatie. Er ontstaat een nieuwe vorm van armoede, waar het instituut kerk nauwelijks op reageert. Het zijn individuen die actie ondernemen. De beroemdste is wellicht Vincent van Gogh. Iedereen kent hem als schilder, maar hij wilde het evangelie verkondigen onder de mijnwerkers in België en deelde zijn leven met hen. Hij kreeg zelfs de bijnaam 'Christus van de kolenmijn'. In België trok ook een katholiek priester zich het lot van de nieuwe armen aan. Zijn naam: Adolf Daens. De Katholieke Kerk was niet blij met zijn activisme en zette hem uit zijn priesterambt. Uiteindelijk werd Daens politiek actief.
In deze aflevering is de toekomst van God in de lage landen is onzeker. De secularisatie en de leegloop van de gevestigde kerken lijken onomkeerbaar. Binnen de eigen gelederen van de kerk ontstaat twijfel aan de waarheidsgetrouwheid van de Bijbel en christelijke dogma’s.
Wat hebben Willem van Oranje en Hugo de Groot met onze veelgeroemde tolerantie te maken? Wat is eigenlijk het verschil tussen tolerantie en verdraagzaamheid? En wat is er nog zichtbaar van de invloed van het christendom in onze poldersamenleving? Ernst Daniel Smid start een nieuwe zoektocht door de Lage Landen naar de christelijke wortels van onze cultuur.
Waarom wilde Koning Willem III geen stap in het Rijksmuseum zetten? En waarom wil Maarten 't Hart elke zondag naar de kerk in zijn geboorteplaats? Verteller Ernst Daniël Smid duikt in de verhalen van de architecten Pierre Cuypers en Hendrick de Keyser. Twee grote namen die een belangrijk aandeel hebben gehad in het bepalen van onze skyline.
Jarenlang is Nederland opgedeeld geweest in vier zuilen. Hoe is deze verzuiling ontstaan? Hoe kwam het dat jaren later opeens de ontzuiling intrad? En wat is er nu nog zichtbaar van dat verzuilde tijdperk? Ernst Daniel Smid duikt in de geschiedenis van de Nederlandse zuilensysteem en komt via Abraham Kuyper uit bij de het ontstaan van de Partij van de Arbeid.
Ernst Daniël Smid duikt in het leven van de kunstschilder Jan van Scorel. Nu minder bekend, maar bij leven een beroemd man, die de Renaissance naar de Lage Landen bracht. Daarna reist Ernst Daniël Smid af naar Antwerpen om een altaarstuk van Rubens te bekijken. Daarop staat een vrouw als figurante afgebeeld. Wie is zij en welk verhaal zit er achter deze mooie vrouw in het rood? Ernst Daniël Smid gaat verder in zijn zoektocht naar sporen van God in Nederland en België.
Wat heeft de oerknal met de kerk te maken en hoe combineert Heino Falcke als sterrenkundige en Spinoza-prijswinnaar zijn geloof met de wetenschap? Ernst Daniel Smid gaat in deze aflevering op zoek naar het ontstaan van universiteiten, naar de ontwikkeling van wetenschap en naar de rol van gelovigen daarin. Een reis van Leuven, naar Leiden en van Amsterdam naar Franeker.
Documentaireserie over het verleden én het heden van God in de Lage Landen. Ook van de christelijke feesten die onze jaarkalender bepalen weten we vaak de oorsprong niet meer. Ernst Daniel Smid gaat in deze aflevering op zoek naar de ontwikkeling van de feesten van de Lage Landen.
De meest beladen historische gebeurtenissen uit de geschiedenis van het christendom zijn zonder twijfel de beruchte Kruistochten. Maar waaróm gingen die kruisvaarders naar Jeruzalem? Ernst Daniël Smid gaat in deze aflevering op zoek naar de beweegredenen van deze vroege middeleeuwers en ontdekt onder andere dat ‘het wonder van Bedum’ van groot belang is geweest om onze landgenoten op kruisvaart te laten gaan.
De Hoekse en de Kabeljauwse twisten. Wat waren dat ook alweer? Waar vulde je in vredesnaam je dag mee als je een Middeleeuwse monnik was? En hoe kan het dat boeken uit deze periode voor talloze mensen nog als inspiratiebron dienen? Ernst Daniël Smid zoekt het uit in een aflevering over de Moderne Devotie. Een beweging die de kerk wilde hervormen vanuit het klooster.
Wij Hollanders worden calvinisten genoemd. Maar wat heeft de leer van deze Frans-Zwitserse Calvijn voor betekenis gehad voor onze Lage Landen? Wij Hollanders worden calvinisten genoemd. Maar wat heeft de leer van deze Frans-Zwitserse Calvijn voor betekenis gehad voor onze Lage Landen? In deze aflevering duikt Ernst Daniël Smid in het leven Hendrik van Brederode die, net als Calvijn, het niet meer eens was met de aflaatpraktijken van de katholieke kerk. Een boeiende, bloederige aflevering over ketters, Geuzen en te fanatieke calvinisten.
Ernst Daniël Smid dompelt zich onder in de Gouden Eeuw. Hij leest verboden boeken, toneel en ontdekt hoe religie gebruikt werd als reden voor een van de bekendste politieke moorden uit de vaderlandse geschiedenis. Ongetwijfeld een keer van hen gehoord: Johan van Oldenbarnevelt, Joost van den Vondel of Baruch de Spinoza. Maar wat hebben ze met elkaar te maken? En hadden zij ook iets met de God uit de Lage Landen?
Ernst Daniël Smid loopt in deze aflevering in de sporen van grote Réveil mannen en vrouwen. En dat alles op het toneel van stadhouders, koningen en prinsen. In de 18e eeuw waait er een nieuwe wind door de Lage Landen: de Verlichting. Het is de Tijd van de Rede en het Verstand. Beroemd dichter en advocaat Bilderdijk raakt in deze periode geïnspireerd door het Réveil. Een stroming die tegen de Verlichting ingaat en de nadruk legt op de beleving én het handelen naar je geloof. Bijvoorbeeld als het gaat om de afschaffing van de slavernij.
Ernst Daniël Smid vertelt, met de originele grondwet in zijn handen, hoe dit stuk papier de geschiedenis van protestanten en katholieken in de Lage Landen een draai gaf. Een lange periode in onze geschiedenis had het protestante deel van Nederland een afkeer van de katholieken. Ze waren niet trouw aan Oranje maar aan de paus en geloofden totaal anders. Een aflevering vol Roomse rijkdom en sociale bewogenheid. Met boeiende hoofdpersonen die zich met hart en ziel én al hun bezit hebben ingezet om vorm en inhoud te geven aan het Rijke Roomse Leven.
Deze speciale serie van “God in de Lage Landen” n.a.v. 200 jaar Koninkrijk begint Ernst Daniël Smid in Scheveningen met de landing van de verbannen prins Willem Frederik. Op zijn bekende kleurrijke manier schetst hij hoe graag de prins als koning Willem I alleenheerser wil zijn en zo ook aan het hoofd wil staan van dé kerk van Nederland, de Nederlandse Hervormde Kerk. In Ulrum zien we hoe ds. Hendrick de Cock zich hier fel tegen verzet, wat het begin van De Afscheiding en het einde van de eenheidskerk wordt. En als België ook bij het rijk van Willem hoort, krijgt Willem het aan de stok met de bisschop van Gent. Dat is het begin van de Belgische Opstand en een andere afscheiding – die van België. Een enorme domper voor Willem I. En ook zonder België moeten God, Nederland en Oranje nog erg aan elkaar wennen!
Dankzij Willem II had Nederland een grondwet waardoor zijn zoon aanvankelijk helemaal geen zin had om koning Willem III te worden. Toch wordt hij het en wordt een geliefde vorst, ook bij het kerkvolk. Ondanks zijn soms bizarre gedrag probeert Abraham Kuyper de koning voor zijn karretje te spannen in zijn strijd voor christelijk onderwijs. Maar de koning heeft geen macht meer. Willem III krijgt het dan toch aan de stok met een dominee, Ferdinand Domela Nieuwenhuis. Die wordt wegens majesteitsschennis in de gevangenis gegooid. Uit die tijd dateert de bijnaam ’Koning Gorilla’ en niet alleen vanwege het potloodventen in Zwitserland.
In de persoon van Wilhelmina was de band tussen Oranje en God zeker aanwezig. Haar religieuze toewijding was duidelijk, maar met de democratie had ze het niet altijd even makkelijk. Een soevereine vorst wilde ze zijn, die graag haar premiers wat harder wilde laten lopen. Ze liet niet over zich heenlopen en was geliefd bij het volk, wat de poging van Pieter Jelles Troelstra om een republiek uit te roepen kansloos maakte. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bereikte haar populariteit een hoogtepunt, vooral vanwege haar radiotoespraken waarin ze met haar godsvertrouwen het volk een hart onder de riem stak. De lafhartige premier De Geer paste niet in dat plaatje en werd door haar de laan uitgestuurd.
Deze laatste aflevering beslaat de naoorlogse jaren van ons koninkrijk. Koningin Juliana brengt veel beroering in de relatie tussen God, Nederland en Oranje. Via de Oude Loo-conferenties wil ze haar antroposofische ideeën verspreiden waar ze ook de premier voor probeert te interesseren. Maar die bedankt. Haar spirituele openheid veroorzaakt ook de Greet Hofmans-affaire, die de monarchie in gevaar brengt. En met haar oecumenische instelling is ze de nog steeds verzuilde maatschappij net iets te ver vooruit, wat ook af en toe problemen oplevert. Pas onder Beatrix lijken God, Nederland en Oranje zich zakelijker te gaan verhouden. De Oranjes zien zich nog steeds als vorsten 'bij de gratie Gods', maar dat ze dat nog steeds zijn, is vooral bij de gratie van hun aanpassingsvermogen.
"God en de Mammon zijn twee heren, die je niet allebei kunt dienen". Een gedachte uit de Bijbel over geld als afgod, die duidelijk aangeeft waar de prioriteiten in het geloof zouden moeten liggen. Maar in de geschiedenis van de Lage Landen speelt geld in de kerk vaak juist een belangrijke en soms bedenkelijke rol. Dat roept weerstand op. Zo vertelt Ernst Daniël Smid van de enige Nederlandse paus ooit, Adrianus. Net als de huidige paus Franciscus is hij wars van de pracht en de praal van de kerk in zijn tijd. We komen ook dominee Udemans tegen, die het goed voorheeft met de steeds rijker wordende koopmannen van de VOC. Áls er maar aan armenzorg wordt gedaan! De priester Gerlachus gaat in bankzaken als hij ziet dat de boeren in zijn omgeving moeilijk aan geld kunnen komen om te kunnen inkopen. Hij legt de basis voor de Rabobank, maar bij hem staat de klant nog écht centraal. Renze Klamer ontmoet een hedendaagse versie van Franciscus met een voor christelijke yuppen lastige boodschap.
Geloof kan mensen inspireren tot het meest vreselijke geweld. Hoe vaak menen gelovigen niet hun God een handje te moeten helpen door naar de wapens te grijpen? Ook christenen. Maar Jezus heeft ook velen geïnspireerd tot pacifisme. In deze aflevering vertelt Ernst Daniël Smid over Jan van Leiden die als leider van de wederdopers een gewelddadig schrikbewind voert in Munster. Opmerkelijk genoeg komt uit deze beweging van wederdopers ook de eerste kerk voort die macht en geweld afzweert voort onder leiding van de Friese uitgetreden priester Menno Simonsz. Een van de beroemdste Nederlandse dominees van de 20e eeuw is de veelkleurige Jan Buskes. Hij wordt als 15-jarige gegrepen door de christelijke geweldloosheid en zet zich tijdens en na de Tweede Wereldoorlog in voor de vrede, ook als dat hem in botsing brengt met machtige figuren.
Geen gevoeliger combinatie dan God, kerk en seks. Jezus zei opvallend weinig over seks, maar de kerk heeft seks al vroeg tot gevaarlijk terrein verklaard. Nodig voor de voortplanting, maar besmet met verderfelijke lust. De reformatie brengt een voorzichtige verandering. Ernst Daniël Smid brengt in deze aflevering ‘vadertje Cats’ tot leven die heel anders over seks blijkt te denken dan kerkvader Augustinus. Zijn boeken over de vrouw en het huwelijksleven, verlucht met vele plaatjes, staan in veel gezinnen naast de statenbijbel op de schoorsteenmantel. Als de prostitutie in de ogen van Johannes van der Steur te veel ruimte krijgt van de overheid, gaat hij midden in de nacht de hoerenlopers ervan proberen te overtuigen dat ze op de verkeerde weg zijn. Hij moet het regelmatig met een pak slaag of een pot met urine boven op zijn kop bekopen! Maar zijn Middernachtzending zorgt voor heel wat lege peeskamertjes.
"God en de Mammon zijn twee heren, die je niet allebei kunt dienen". Een gedachte uit de Bijbel over geld als afgod, die duidelijk aangeeft waar de prioriteiten in het geloof zouden moeten liggen. Maar in de geschiedenis van de Lage Landen speelt geld in de kerk vaak juist een belangrijke en soms bedenkelijke rol. Dat roept weerstand op. Zo vertelt Ernst Daniël Smid van de enige Nederlandse paus ooit, Adrianus. Net als de huidige paus Franciscus is hij wars van de pracht en de praal van de kerk in zijn tijd. We komen ook dominee Udemans tegen, die het goed voorheeft met de steeds rijker wordende koopmannen van de VOC. Áls er maar aan armenzorg wordt gedaan! De priester Gerlachus gaat in bankzaken als hij ziet dat de boeren in zijn omgeving moeilijk aan geld kunnen komen om te kunnen inkopen. Hij legt de basis voor de Rabobank, maar bij hem staat de klant nog écht centraal. Renze Klamer ontmoet een hedendaagse versie van Franciscus met een voor christelijke yuppen lastige boodschap.
Geloof kan mensen inspireren tot het meest vreselijke geweld. Hoe vaak menen gelovigen niet hun God een handje te moeten helpen door naar de wapens te grijpen? Ook christenen. Maar Jezus heeft ook velen geïnspireerd tot pacifisme. In deze aflevering vertelt Ernst Daniël Smid over Jan van Leiden die als leider van de wederdopers een gewelddadig schrikbewind voert in Munster. Opmerkelijk genoeg komt uit deze beweging van wederdopers ook de eerste kerk voort die macht en geweld afzweert voort onder leiding van de Friese uitgetreden priester Menno Simonsz. Een van de beroemdste Nederlandse dominees van de 20e eeuw is de veelkleurige Jan Buskes. Hij wordt als 15-jarige gegrepen door de christelijke geweldloosheid en zet zich tijdens en na de Tweede Wereldoorlog in voor de vrede, ook als dat hem in botsing brengt met machtige figuren.
Geen gevoeliger combinatie dan God, kerk en seks. Jezus zei opvallend weinig over seks, maar de kerk heeft seks al vroeg tot gevaarlijk terrein verklaard. Nodig voor de voortplanting, maar besmet met verderfelijke lust. De reformatie brengt een voorzichtige verandering. Ernst Daniël Smid brengt in deze aflevering ‘vadertje Cats’ tot leven die heel anders over seks blijkt te denken dan kerkvader Augustinus. Zijn boeken over de vrouw en het huwelijksleven, verlucht met vele plaatjes, staan in veel gezinnen naast de statenbijbel op de schoorsteenmantel. Als de prostitutie in de ogen van Johannes van der Steur te veel ruimte krijgt van de overheid, gaat hij midden in de nacht de hoerenlopers ervan proberen te overtuigen dat ze op de verkeerde weg zijn. Hij moet het regelmatig met een pak slaag of een pot met urine boven op zijn kop bekopen! Maar zijn Middernachtzending zorgt voor heel wat lege peeskamertjes.